“Jij zou toch…? “– Schuld als splijtzwam

Jij zou toch…? – drie ogenschijnlijk eenvoudige woorden, maar in Pechstrook van Kris Van Steenberge vormen ze het wrange hart van een familiegeschiedenis die wordt verscheurd door verlies. De familie De Dryvere is een gewoon gezin, tot het noodlot toeslaat. Vanaf dat moment zindert de spanning onder het oppervlak en sluipt verwijdering hun leven binnen. Maar is er nog hoop?

Een cel van tweeënhalf bij vier
Pechstrook opent met Raphaël, zoon van Danny en Nicole, in een gevangeniscel. “Nooit wil ik nog naar buiten. Het zou gaan sissen en knetteren in mijn gedachten. Laat mij maar hier, in deze tweeënhalf bij vier.” De auteur weet meteen spanning op te roepen en houdt die spanning in het verhaal vast. Waarom zit Raphaël in de gevangenis? Wat is er gebeurd? Zijn advocate geeft hem een Moleskine om zijn verhaal te vertellen. Wat volgt is een afwisselend relaas: Raphaël vertelt in de ik-vorm zijn levensverhaal, dat wordt onderbroken door hoofdstukken vanuit het alwetend perspectief van zijn ouders.

Een gezin gebouwd op liefde en voetbal
Danny, bijgenaamd Den Trukker, is vrachtwagenchauffeur en fanatiek FC Antwerp-supporter. Nicole werkt in een woonzorgcentrum. Hun liefde is intens en rauw. De eerste keer seks hadden ze onder de tribune in De Bosuil, het stadion van Antwerp. De geboorte van hun zoons – Raphaël (1989) en later Hans-Peter – wordt gekoppeld aan legendarische Antwerp-voetballers, Raphaël Quaranta en Hans-Peter Lehnhof. Alles lijkt stevig te staan. Tot dat ene, dramatische moment in Dinant.

Een buggy, een trap, een leegte
Danny en Nicole zijn stapelgek op elkaar en als het gezin op stap gaat naar de Citadel van Dinant, laten ze een passant foto’s van hun beide maken. Ze vragen dan de kleuter Raphaël te letten op zijn tweejarige broertje, die in een buggy zit. Een windvlaag zorgt ervoor dat de buggy van de tweejarige Hans-Peter de trappen van de citadel afrijdt Hij overleeft het niet. De schuldvraag is als een dolk. “Jij zou toch…?” klinkt het uit de mond van vader Danny richting Raphaël. De tragedie laat diepe littekens na en duwt elk gezinslid in zijn eigen cocon van rouw.

Rouwen zonder woorden
Hoe leef je verder met schuldgevoelens, hoe ga je om met rouw na een traumatische gebeurtenis? Van Steenberge schildert pijnlijk scherp hoe ieder familielid anders met het verlies omgaat. Danny vlucht de weg op met zijn truck. “Het was zijn remedie tegen de tien ton in zijn hoofd. De woorden tussen hen waren gewoon op, alsof de wind die ook op de citadel had weggeblazen.” Nicole vindt troost in zorgzaamheid en werken in de tuin. “Ze zat vaak in de tuin en harkte. Ze harkte om niet te hoeven spitten, niet te hoeven graven, niet te hoeven snoeien. […] Ze harkte doelloos in het leven en vergat het onkruid dat in haar begon te woekeren.”

Bevroren in schuld, zoekend naar verlossing
Raphaël stort zich obsessief op de zorg voor zijn zusje Helena, geboren twee jaar na het ongeluk. Zij is een vrolijke sping-in-het-veld die zingt en danseres wil worden. Hij wil op die manier zijn fout goedmaken. “Ik wilde al mijn tijd voor Helena bewaren.” En hij gaat daarin (te) ver. Wanneer zijn moeder als ze het huis aan het opruimen is op zolder komt treft ze daar uitvergrote foto’s van Helena aan. Op de meeste afdrukken zijn vleugels getekend. Een teken van het verlangen naar verlossing, naar het goedmaken van een onherstelbare fout .Elk personage draagt zijn pijn in stilte. En juist die stiltes zeggen alles.

De kracht van perspectief
De psychologische tekening van de personages is fijnzinnig. Van Steenberge laat zien hoe woorden tekortschieten, hoe trauma zich vastzet. Stiltes, onuitgesproken emoties en het onvermogen tot communicatie een belangrijke rol in de spanningen tussen personages. Wat niet wordt uitgesproken, drukt zwaarder dan welk verwijt ook.

Door te schakelen tussen verschillende perspectieven word je als lezer heen en weer geslingerd tussen begrip en oordeel. Iedereen is slachtoffer, maar ook dader in dit web van schuld en verlies. De vraag rijst: wat houdt hen eigenlijk nog samen?

Een week vol jaren
Pechstrook speelt zich af van vrijdag tot donderdag, maar beslaat in werkelijkheid een veel langere periode. De opbouw is geraffineerd: de vrijdag als beginpunt, de donderdag als afsluiting — met de belofte dat er opnieuw een vrijdag komt. Hoop, voorzichtig en breekbaar, sluipt binnen. Van Steenberge laat je verbindingen ontdekken. Is er een relatie tussen de manier waarop Hans-Peter overlijdt en wat er aan de ontknoping van de roman gebeurt?

Verbeelding als overlevingsmechanisme
In de slothoofdstukken van Pechstrook werpt Van Steenberge een extra licht op de titel en Raphaëls gevangenschap. Raphaël: “Ooit wilde ik schrijver worden. Dit is mijn verhaal. Ik hoef er niets meer aan toe te voegen. Zo is het gebeurd. Wij zijn allen niet meer dan een vleugje fictie. We verzinnen onszelf. We verbeelden elkaar. Wat we van anderen zien, is hooguit wat we willen zien.” Hij schrijft zijn verhaal zogenaamd voor zijn moeder, maar wat is waarheid? Wat is ingebeeld? Wie vertelt de echte versie? De grens tussen fictie en realiteit vervaagt, en precies daarin zit de schoonheid van het boek.

Pechstrook is een schrijnende, troostende, gelaagde roman over de dunne lijn tussen liefde en verwijdering, tussen schuld en vergeving. Van Steenberge prikkelt niet alleen het hart, maar ook het hoofd. Een boek dat je langzaam uit elkaar wil rafelen, om het daarna nooit helemaal los te laten.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
Prachtig verhaal over hoe een traumatische gebeurtenis het leven van een heel gezin ontwricht. Aan het eind gloort er toch perspectief. In deze gelaagde roman kun je zelf heel veel ontdekken over wat waar is en wat fictie is.