Meer dan 6,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Kijken en écht zien

Jan Stoel 15 maart 2025
“Een beschaafd land stuurt artsen uit naar gebieden waar die niet zijn.” Deze krachtige uitspraak komt uit Ziener, de nieuwste roman van oud-tropenarts Adriaan Groen (1948). Het is een statement dat wrang actueel voelt in een tijd waarin hulp aan ontwikkelingslanden steeds vaker het onderspit delft voor economische belangen en stijgende defensie-uitgaven. Waar is de empathie gebleven? Waar is de zorg voor de kwetsbaren? Groen, die jarenlang werkte in ziekenhuizen op het platteland van Tanzania, lijkt zich deze vragen ter harte te nemen. Zijn ervaringen sijpelen door in al zijn verhalen, waarin hij fictie moeiteloos verweeft met de rauwe realiteit van zijn tijd in Afrika. Ziener is een meeslepend verhaal waaruit de zorg voor anderen spreekt. Zijn personages zijn mensen van vlees en bloed.


Een bijna-doodervaring of iets anders?
Hoofdpersoon Luc Folmer, net als Groen een oud-tropenarts, werkt inmiddels als forensisch arts bij de politie. Wanneer hij na een operatie tegen hartritmestoornissen in het ziekenhuis ligt, valt hij weg en wordt hij gereanimeerd. Als hij weer bij bewustzijn komt, voelt hij zich vreemd: “Net of het vacuüm is getrokken in mijn hoofd.” Wat is er met hem gebeurd? Een delier? Hallucinaties? Of heeft hij een bijna-doodervaring (BDE) gehad?

Terwijl hij vecht om grip te krijgen op wat hij heeft meegemaakt, lijkt het of hij zijn lichaam heeft verlaten. Hij ziet zichzelf in Tanzania, uitkijkend over heuvels die zich eindeloos uitstrekken. Een kind legt een hand in de zijne. “Mama wordt blind,” zegt het meisje, dat zich voorstelt als Perpetua. Wanneer Luc weer bijkomt, kan hij zich de droom niet herinneren, alleen het intense gevoel dat er iets belangrijks aan de hand is. Zijn gedachten gaan terug naar twintig jaar geleden, toen hij als jonge tropenarts werkte in een plattelandsziekenhuis waar oogoperaties werden uitgevoerd. Maar er ging iets mis. Mensen werden blind. En Perpetua blijft terugkeren, steeds dezelfde boodschap herhalend. Probeert ze hem te waarschuwen voor een nieuw drama? Vastbesloten om antwoorden te vinden, vertrekt Luc – nog herstellende en met een pacemaker – naar Tanzania.

Mysterie en helderziendheid
Gaandeweg krijgt Luc het gevoel dat hij meer ziet dan anderen. Alsof hij gebeurtenissen kan voorspellen. Zo vertelt hij zijn ex, Hetty, dat ze binnenkort een vriendin zal krijgen – iets wat zij zelf nog aan niemand verteld heeft. Zijn gave voegt een extra mysterieus element toe aan het verhaal, waarin de lijnen tussen wetenschap, spiritualiteit en het onverklaarbare steeds meer vervagen.


Tegelijkertijd schetst Groen in Ziener met vakmanschap de sfeer in Tanzania: de landschappen, de vermoeiende reizen, de soms onveilige steden. Hij doorspekt zijn proza met medische termen en Swahili-uitdrukkingen, wat de authenticiteit vergroot. Soms is het veel, maar de spanningsboog blijft strak gespannen. De lezer wordt meegesleept in een wereld waarin herinneringen en het heden zich met elkaar verstrengelen, en waarin een oude Tanzaniaanse liefde, Justa, weer in Lucs gedachten opduikt. “Nooit had hij in de eerste maanden van zijn verblijf in het kleine plattelandsziekenhuis kunnen vermoeden dat dezelfde handen die hem tijdens operaties instrumenten aanreikten, hem later zo in vervoering zouden brengen.”

Er ontwikkelt zich een spannend verhaal met een onverwachte afloop. Dan wordt ook duidelijk wie Perpetua is en dat “de wetten van tijd en plaats niet voor haar golden.” Betekent die naam niet ‘eeuwigdurend,’ ‘onsterfelijk’?

Kijken en écht zien
Wie dieper graaft in de roman, ontdekt hoe minutieus Groen zijn thema’s heeft uitgewerkt. Vertrouwen in medische zorg staat centraal: moeten we alles controleren of soms simpelweg geloven in de expertise van anderen? De titel Ziener krijgt meerdere lagen: Luc ziet dingen die anderen niet opmerken, maar draagt zelf een ooglapje – een herinnering aan het moment dat hij tijdens een operatie in Tanzania een oog verloor. “Je ziet met dat ene oog van jou meer dan de meeste mensen die er twee hebben,” merkt een collega op.

Daarnaast verwijst Groen naar fenomenen als cyclopia – baby’s die met slechts één oog worden geboren en kort daarna overlijden – en het syndroom van Charles Bonnet, waarbij blinden hallucinaties krijgen omdat hun brein zelf beelden begint te genereren. De roman is opgedragen aan Maria Reshe, een vrouw die in Tanzania blind werd door glaucoom. Uiteindelijk draait het Ziener om een universele vraag: hebben we nog oog voor anderen? En wordt het niet eens tijd om tot echt inzicht te komen?



Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
Mooi verhaal over het leven in Tanzania en het werk in een plattelandshospitaal. Dit wordt gekoppeld aan het leven van ex-tropenarts Luc Folmer die er werkte, maar zich zorgen maakt over een fout die er twintig jaar geleden is gemaakt. Een roman over kijken en zien en vertrouwen hebben.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Jan Stoel

Gesponsord

Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.

Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.

Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.

In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips

Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips

Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips

Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips

Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.

De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips

Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips

Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips

Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips

Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips

Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips

Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips

Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips

In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips

Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips

Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.

Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips

Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips

Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.

In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips

Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.

Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips