Een roman zonder filmeinde
Stefan Brijs (1969) heeft met Zonder liefde een roman geschreven waarin de centrale thema’s de onbereikbare liefde en vriendschap zijn. Daaromheen cirkelen motieven als eenzaamheid, seksualiteit en jaloezie. Zonder liefde is een verhaal dat zich overal en elke dag kan afspelen en waarin emoties een grote rol spelen.
Paul en Ava, de hoofdpersonages, zijn ‘zonder liefde’ en ontmoeten elkaar in een filmzaal waar ze naar een ‘betere film’ kijken die ingeleid wordt door een kenner, Ava’s vader. (Ava is genoemd naar filmster Ava Gardner). Er is een klik. De 27-jarige leraar Paul is eenzaam nadat zijn vrouw hem heeft verlaten, nadat ze vreemdgegaan is. Ava is 29 jaar, bedrijfsarts en is door haar partner verlaten omdat die niet langer wilde voldoen aan de passionele behoeften van Ava.
Ava is een vaderskindje, maar woont bij haar moeder. Daar wil ze weg en ze trekt aanvankelijk bij Paul in en ze slaapt keurig op de logeerkamer. Steeds als het tegenzit keert Ava terug naar Paul. Daaruit wordt duidelijk dat het om echte vriendschap gaat. Ze zijn niet verliefd. Zelfs elkaar aanraken zou verraad van die vriendschap betekenen, hoewel de verleiding soms aanwezig is. Ze hebben veel dingen gemeen, praten veel over film en literatuur, delen alles met elkaar, behalve het bed. In de liefde zijn ze elkaars tegenpolen. Paul zoekt een nieuwe partner, maar zoekt vooral rust, bescherming, geborgenheid. Ava is alleen op zoek naar een relatie waarin het draait om passie, lust. Hechten aan een vaste geliefde is voor haar een probleem.
Paul en Ava helpen elkaar in de zoektocht naar een nieuwe relatie. Paul vindt die niet. Louise en Bénédicte ontmoet hij via contactadvertenties. Hij knapt op hen af.
‘Wij wisten allebei heel goed dat we wanhopigen waren, ten ondergegaan aan de verwachting die een advertentie van vierentwintig woorden had gecreëerd.’
Ava ontmoet uiteindelijk Bernard, een jonge machinist bij de spoorwegen, waar ze seks mee heeft op allerlei spannende plekken (de cabine van de trein, een begraafplaats). Als Bernard ten tonele verschijnt voegt Brijs een nieuw element in de roman: jaloezie. Paul is bang opnieuw alleen achter te blijven.
Het verhaal speelt in de jaren negentig van de vorige eeuw in een Vlaamse provincieplaats. Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief van Paul. Paul blikt als het ware terug op een jaar uit het leven van hem en Ava. De roman begint in de herfst en eindigt in de herfst. Een echte plot is er niet. Brijs heeft het einde opengelaten. Het gaat hem ook niet om de plot, maar om het thema dat hij wil belichten.
Het verhaal wordt chronologisch verteld, lijkt wat voort te kabbelen, maar dat is bedrog. Brijs verweeft in het verhaal allerlei verwijzingen naar literatuur, film en soms naar zichzelf. Als je daarop let wordt de roman rijker. Het verhaal speelt in de jaren negentig toen Brijs even oud was als Paul. Brijs was onderwijzer, Paul leraar. Brijs is net als Paul filmliefhebber. Bénédicte wil Paul op de begraafplaats van Elsene het graf van kunstenaars tonen, onder andere dat van auteur Neel Doff. Brijs schreef over Doff Villa Keetje Tippel. De Tuibrug bij Godsheide (een nutteloos kunstwerk in de buurt van Hasselt, en Brijs woonde vlakbij in Zonhoven) die Paul aan bouwkundige ingenieur Bénédicte (die helemaal voor hem niet de gezegende blijkt te zijn) wil laten zien, geeft aan hoe nutteloos hun relatie op termijn zal zijn.
De titel van de roman is ontleend aan een van de motto’s: het lied ‘Marieke’ van Jacques Brel, waarin melancholie en verdriet een rol spelen:
‘Zonder liefde warme liefde Waait de wind de stomme wind.’
Brijs schrijft toegankelijk, direct, construeert geen ingewikkelde zinnen. Er valt te genieten van mooie metaforen en prachtige zinnen zoals deze:
‘Onze harten zijn zwerfhonden die nooit een thuis zullen vinden.’
Steeds wekt Brijs spanning op; zouden Paul en Ava toch een relatie krijgen, net als in de geijkte liefdesfilms? Dan zou het een clichéverhaal geworden zijn en dat is Zonder liefde allerminst.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
