Boeiend en veelbelovend debuut

Aap in pak is de debuutroman van de Nederlandse schrijfster Nicky Runge. Het verhaal speelt zich af in Hongkong (waar Runge momenteel ook studeert) in een niet exact bepaalde tijd, maar niet een heel verre toekomst.

Ava werkt als journaliste bij een krant in Hongkong. Haar baas dreigt haar te ontslaan als ze niet gauw een scoop weet te produceren, en zet haar op het spoor van vier vermiste vrouwen. Deze zijn alle vier voor het laatst gezien in het wat obscure winkelcentrum Chungking Mansions. Ava regelt een eenvoudig baantje in het winkelcentrum om daar incognito rond te kunnen snuffelen. Op een zeker moment komt zij in contact met de AI-expert Jahid Masoud die in zijn bedrijf Searle Inc. werkt aan de ontwikkeling van een vrouwelijke robot die eenzame mannen gezelschap moet kunnen houden. Naarmate Ava meer details ontdekt over dit project, raakt zij dieper verstrikt in wat een complot tussen verschillende organisaties blijkt te zijn. Voor haar lijkt er geen weg terug te zijn, dus ze bedenkt een plan om te redden wat er te redden valt.

Aap in pak roept een paar belangrijke vragen op over de mens en zijn relatie tot kunstmatige intelligentie. Wat maakt een mens tot mens? Hoe perfect kan een robot zijn? Is het mogelijk een robot-mens te maken die beter is dan de echte mens, en wat zijn dan de gevolgen daarvan dan? En de belangrijkste vraag: kan een robot-mens een vrije wil hebben? Vragen die velen bezig houden in onze tijd waarin AI een enorme vlucht maakt. Runge heeft daar zo haar ideeën over, en weet een futuristisch, maar toch ook heel realistisch scenario te schetsen dat boeiend maar tegelijk ook beangstigend is.

Naast AI speelt nog een ander thema een belangrijke rol in het boek, namelijk de verhouding tussen man en vrouw en hoe zich dit in verschillende culturen uit. Het idee van een robotvrouw die eenzame mannen gelukkig moet maken, klinkt op het eerste gezicht nogal seksistisch, maar Runge weet daar toch een aantal vragen bij te stellen die je als lezer aan het nadenken zetten, en op sommige momenten ook een heel confronterende spiegel voor houden. Want waarom zijn eenzame mannen eigenlijk eenzaam? Hebben ze dat niet over zichzelf afgeroepen door voortdurend naar de perfecte partner te zoeken? Het verhaal lijkt daarmee op het eerste gezicht een wat feministisch karakter te krijgen, maar de vragen die de auteur oproept zijn wel terecht. De man-vrouw verhouding begint al bij Adam en Eva, die een paar keer in het verhaal opduiken, en wordt doorgetrokken naar onze moderne maatschappij, waar bijvoorbeeld leiders en machthebbers nog steeds overwegend mannen zijn.

Naast de verhaallijn is ook de opbouw van het boek intrigerend. Het boek bestaat uit twee delen; het eerste deel is geschreven vanuit het perspectief van Ava, het tweede deel vanuit het perspectief van de robot-vrouw die Searle Inc. ontwikkeld heeft. Beide delen beginnen met een brief aan de ander. Daardoor wordt je als lezer al snel op het spoor gezet van wat er aan de hand is, maar blijven er aanvankelijk toch nog veel vragen over. Het boek begint wat traag, dus je geduld als lezer wordt wel op de proef gesteld, maar na ongeveer een derde van het boek komt de vaart erin.

Het verhaal is vlot geschreven. Hoewel bepaalde delen een wat filosofische inslag hebben, wordt het nergens saai, abstract of wollig. Dit maakt dat ik steeds maar door wilde lezen en er in amper drie avonden doorheen was. Een klein puntje van kritiek geldt de redactie van het boek, er komen regelmatig termen in voor die anglicismen lijken (bijv. blauwprint in plaats van blauwdruk), hoewel Runge toch een Nederlandse auteur is. Wellicht gevolg van haar verblijf in Hongkong? Gelukkig leidt dit niet van het verhaal af. Ik ben zeer benieuwd naar nieuw werk van haar, dit smaakt in elk geval naar meer!