Prachtige en verrassende aanvulling op 1984

Julia is een soort van aanvulling op of hervertelling van de dystopische roman 1984 van George Orwell. In 1984 maakten we kennis met Winston Smith, medewerker op het Ministerie van Waarheid van Airstrip One (voorheen Engeland). Winston is stiekem tegen de dictatoriale macht van Big Brother en De Partij, en als hij in contact komt met Julia, die op hetzelfde ministerie werkt, meent hij daar een lotgenoot gevonden te hebben. In dit boek wordt het verhaal, ruim 70 jaar na het origineel, opnieuw verteld, maar nu vanuit het perspectief van Julia, en dat levert verrassende en onthutsende inzichten op. Natuurlijk is het maar een draai die Sandra Newman er aan heeft gegeven en heeft zij nooit met Orwell kunnen overleggen (Orwell was al 15 jaar overleden toen Newman geboren werd) maar de verbinding tussen beide boeken komt volkomen logisch en geloofwaardig over, wat al een prestatie op zich is.

Als je aan het boek begint, lijkt het verhaal zich aanvankelijk in een wat mildere wereld af te spelen dan de uiterst zwarte samenleving uit 1984. Ook hier lezen we al snel over de macht van De Partij en de controle via de beeldschermen, maar vooral de seksuele vrijheid die Julia zich permitteert en hoe zij bezig is met bijvoorbeeld het uiterlijk van anderen, lijkt een wat vrijer tintje te geven. Julia schetst daarmee een wat menselijker beeld van de samenleving dan 1984, dat heel kil en zakelijk was. Dat beeld verandert echter al snel als er over het verleden van Julia verteld wordt. Uiteindelijk wordt ook dit verhaal net zo duister en onheilspellend als 1984. Ook hier komen we O’Brien tegen, die in 1984 al een belangrijke rol speelde, en hoewel zijn dubbelrol in dat boek al duidelijk was, krijgt die hier nog eens een extra evil twist. Het einde van het verhaal geeft nog eens een extra twist waar je nog lang over blijft nadenken!

In verschillende ‘officiële’ recensies wordt het boek gekenmerkt als feministisch, maar dat is erg vergezocht. Er komt veel vrouwelijk leed aan de orde, met verkrachting, ongewenste zwangerschap , stigmatiserende rolpatronen e.d. maar nergens merk je iets van een opstand bij Julia of andere vrouwen, ze lijken zich allemaal uit angst voor de gevolgen te schikken in hun lot.

Onvermijdelijk pak je op zeker moment tijdens het lezen 1984 erbij en ga je scènes met elkaar vergelijken, zoals de eerste ontmoeting van Winston en Julia op een beschutte plek in een park. Het is bijzonder om dan exact dezelfde dialogen te lezen, terwijl je op dat moment al een heel andere context van het verhaal in je hoofd hebt. Newman heeft zich overduidelijk goed in 1984 verdiept en je kunt haar nergens betrappen op ‘fouten’ of afwijkingen van het oorspronkelijke verhaal. Zelfs de schrijfstijl komt heel erg overeen, waardoor het nog gemakkelijker wordt beide verhalen als één geheel te zien. Ook dit vind ik een knappe prestatie gezien de grote tijdsruimte tussen de oorsprong van beide boeken.

Wie 1984 niet gelezen heeft, doet er goed aan hiermee te beginnen. In Julia worden terloops termen gebruikt als Ingsoc, Newspeak en de indeling van de wereld in Oceania, Eurasia en East-Asia, en daar wordt verder weinig over toegelicht. In 1984 krijg je veel meer inzicht in hoe de wereld zo geworden is, wat de filosofie van De Partij is en hoe de samenleving gecontroleerd wordt. Die context draagt beslist bij aan een beter begrip van dit verhaal.