Overleven in de hel, voor de tweede keer...

Na het succes van De tatoeëerder van Auschwitz is Heather Morris terug met haar nieuwe roman Cilka’s keuze. Morris werd wereldberoemd na de verschijning van haar vorige boek en werd overspoeld met e-mails met de vraag: Wat is er met Cilka gebeurd? Dat was reden genoeg voor Morris om op onderzoek uit te gaan, en daaruit ontstond deze nieuwe roman.

Cilka Klein is zestien jaar als ze in 1942 aankomt in Auschwitz. Ze valt op bij de kampcommandant Schwarzhuber en hij dwingt haar zijn liefje te worden. Een verschrikkelijke drie jaar volgen, waarbij ze weliswaar bescherming heeft en het iets beter heeft dan de andere gevangen, maar alsnog door een hel gaat waarbij ze continue wordt misbruikt. Na de bevrijding door de Russen denkt ze dat ze eindelijk vrij is, maar in plaats daarvan wordt ze gezien als een collaborateur en naar een goelag in Siberië verbannen. De nachtmerrie begint opnieuw.

Het verhaal van Cilka start in 1945, wanneer ze zich bevindt in een horrorscenario. Ze denkt bevrijd te zijn maar eindigt weer in een veewagon op weg maar nu op weg naar Siberië. Morris neemt je mee wanneer Cilka zich probeert te redden op deze nieuwe plek; haar nieuwe gevangenis binnen de poolcirkel.

‘Ze is alles kwijtgeraakt. Ze is door een hel gegaan en is daar vervolgens voor gestraft. […] Hoe moet ze dit volhouden? Hoe kan ze voor een nieuwe vijand werken? In leven blijven om de vrouwen om haar heen honger te zien lijden, weg zien kwijnen, te zien sterven?’

De beschrijvingen van Morris over het dagelijks leven van Cilka en haar medegevangenen zijn zo goed gedaan dat de auteur erin slaagt de emoties levendig over te brengen. De woede, het ongeloof, de pijn en kou, de wanhoop – je voelt ze tijdens het lezen allemaal. Er zijn momenten waarop het Cilka te veel wordt en ze lijkt weg te zakken in een depressie, maar toch weet ze de kracht te vinden om door te gaan en dat is bijzonder om te lezen. Daarnaast leert Morris de lezer ook hoe het leven in een goelag eruitziet. De ontberingen die Cilka en de vrouwen meemaken zijn onvoorstelbaar, maar de vriendschap die ze bij elkaar vinden is bijzonder.

De personages en de verhoudingen binnen de vrouwengroep waarin Cilka leeft, worden uitgebreid beschreven. Als lezer raak je zo betrokken bij het leven van de vrouwen. Daarmee is er echter ook een klein minpuntje te noemen; het verhaal wordt niet volledig afgerond. Je krijgt niet te horen wat er met de andere personages is gebeurd en of ze het hebben overleefd. Waarschijnlijk is dat lastig te achterhalen geweest voor de auteur, maar toch blijft het jammer. Tijdens het lezen ben je om de personages bent gaan geven en met ze hebt meegeleefd.

De terugblikken naar Cilka’s tijd in Auschwitz zijn cursief gedrukt en komen naar voren in de vorm van een herinnering of een nachtmerrie. Het geeft de lezer meer inzicht in hoe de situatie voor Cilka was, wat je moet doen om te kunnen overleven en ook hoe dat na de oorlog kan overkomen. Het is de zoveelste roman over de Tweede Wereldoorlog, maar niettemin een met een belangrijke boodschap. Naast het bekende sentiment dat we deze verschrikkelijke periode uit de geschiedenis niet mogen vergeten, herinnert het boek er ons ook aan dat niet alles is wat het lijkt. Om niet te snel te oordelen, want er kan meer aan de hand zijn dan je denkt.

Het boek is fictie, maar Cilka heeft echt bestaan en de auteur heeft veel onderzoek gedaan en informatie gekregen via Lale (de tatoeëerder). Dit wordt voorafgaand aan het verhaal uitgelegd in een proloog en aan het einde wordt door de auteur in haar nawoord onthuld wat fictie is en wat niet. Deze toevoeging zorgt voor een bijzondere leeservaring. Cilka’s keuze is een bijzondere roman, een onwaarschijnlijk maar waargebeurd verhaal over overleven, hoop en vriendschap. Een boek dat iedereen zou moeten lezen.