Een dagboek met weinig historische context

Het dagboek van Renia Spiegel lag zeventig jaar opgeborgen in een kluis in New York. Renia Spiegel (1924-1942) hield haar dagboek bij terwijl ze als Joods pubermeisje leefde in Polen. Het uitbreken van de oorlog heeft invloed op haar, maar het gewone leven gaat ook door. Het dagboek brengt naderhand teveel herinneringen en emoties naar boven en daarom wordt het veilig opgeborgen in een kluis. Tot ze er klaar voor zijn om er over te praten en het dagboek tevoorschijn te halen. Het dagboek van Renia is uitgegeven dankzij haar zus Elizabeth. Zij heeft een inleiding geschreven, een nawoord en enkele toevoegingen.  

Het voorwoord wordt geschreven door Deborah E. Lipstadt, professor in Holocaustgeschiedenis aan Emory University in Amerika. Dit voorwoord is van grote waarde voor je begint met het lezen van het dagboek. Het herinnert de lezer er namelijk aan dat een dagboek anders is dan het lezen van memoires. Memoires zijn herinneringen en een dagboek is actiever. Je maakt de gebeurtenissen mee met de schrijfster. Het is belangrijk om daar bij stil te staan. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was Renia ook nog maar een gewoon jong meisje met alledaagse problemen, die niet in perspectief staan met wat er in de wereld gebeurde.  

Hoe kun je dit dagboek goed beoordelen? Haar dood is tragisch en onnodig geweest. Het is daarom belangrijk te vermelden dat de beoordeling los staat van Renia zelf. Ze was een briljante vrouw, maar ook een jong meisje dat voornamelijk schrijft over haar eerste liefde of haar relatie met haar vriendinnen. Ook schrijft ze veel en hartverscheurend over haar moeder die ze zo erg mist. De volwassenheid en haar schrijftalent uit zich in de gedichten die zijn opgenomen in het dagboek. Die staan in contrast tot de rest van haar dagboekteksten.  

Deze zijn de woorden van een jong meisje die niet bedoeld waren om door iedereen gelezen te worden. Ze zijn een uitlaatklep voor de schrijfster. Wat het dagboek moet onderscheiden, is dat het geschreven is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat doet het helaas maar weinig. Het is voor de lezer weinig interessant om te lezen over haar dagelijkse gevoelens, die van hak op de tak gaan. Bij een dagboek geschreven in de Tweede Wereldoorlog ga je op zoek naar historische waarde. Bepaalde gebeurtenissen worden wel beschreven, maar vaak kort en daarna gaat het al snel weer over ruzies met haar vriendinnen. De oorlog is meer een bijzaak. Pas in de laatste dagen van haar leven, wanneer ze moest verhuizen naar de getto (de laatste veertig bladzijdes van het boek), schreef ze meer over de oorlog en de invloed daarvan.  

Een vergelijking met het dagboek van Anne Frank valt dan ook niet te maken. Ze zijn allebei geschreven door een jong meisje tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar daar stopt de vergelijking. Anne Frank schreef haar dagboek voor een groot deel tijdens haar onderduiking en Renia leefde een redelijk vrij leven met haar vrienden; ze ging naar feestjes en naar school. Dat zorgt voor een heel ander soort dagboek. Als lezer verwacht je dit niet vanwege de tekst op het omslag: ‘Het herontdekte dagboek van een Joods meisje in het getto van Warschau’. Renia heeft maar heel kort in een getto gezeten en dat was in Przemysl, niet in Warschau.  

Het dagboek van Renia Spiegel is tragisch, maar verwacht geen boek dat je meer inzicht geeft over het leven tijdens de Tweede Wereldoorlog is Polen. Het is een document van een pubermeisje vol met emoties, dat zich maar weinig onderscheidt van ieder ander meisje. Het nawoord van Elizabeth geeft meer duidelijkheid over het effect van de oorlog op het gezin. Het spreekt voor zich dat het dagboek voor de nabestaanden van enorm belang is. Maar is dat ook zo voor buitenstanders? Lezers halen meer informatie en duidelijkheid uit het epiloog en commentaar van Elizabeth; een extra context en aanvulling op de gedachten van Renia.