Koud om het hart

Hoe kan een boek over een psychopathische seriemoordenaar vijf sterren krijgen? Door het vakmanschap van degene die het schrijft. Sytze van der Zee heeft alle papieren over Willem van Eijk gelezen: processen-verbaal, psychiatrische rapporten etc. Verder voerde hij maar liefst vijfentwintig gesprekken met Van Eijk en een groot aantal gesprekken met diens familieleden, onder wie Van Eijk’s ex-vrouw.
Nu wordt een recensent geacht om een objectieve mening over een te recenseren boek neer te zetten, en het woord ‘ik’ zo mogelijk te mijden, maar in dit geval wil ik toch melden dat ik het boek in eerste instantie al op pagina 13 even weg moest leggen. Het is meer dan heftig. U bent gewaarschuwd lezer: Van der Zee weet uit de vaak onsamenhangende woorden van Van Eijk het ware verhaal op een zodanige manier te distilleren, dat het mij koud om het hart werd.

Van Eijk werd in 1941 geboren in een groot gezin dat woonde in een achtergebleven piepklein dorpje: Korteraar, vlak bij Ter Aar in Zuid-Holland. Hoewel het hele gezin niet al te gunstig bekend stond, werd het de omgeving al na enkele jaren duidelijk dat Willem niet deugde. Hij schopte eendjes dood, martelde hondjes, vertikte het om te leren op school en vocht voortdurend met zijn broers en alle buurjongens.
Hij bracht enkele jaren door in diverse gevangenissen en instituten. Uiteindelijk zou hij twee vrouwen vermoorden, en na zijn vrijlating nog drie. Hij hield tegen journalist Van der Zee bij hoog en bij laag vol dat hij niet wist waarom hij het heeft gedaan. Verder gaf hij de schuld aan de maatschappij. Vanaf zijn jonge jaren had hij vreselijke dromen en fantasieën over het vermoorden van vrouwen. Als de hulpverleners daar nou maar wat aan hadden gedaan, dan was Willem de braafste man ter wereld gebleven… Wonderbaarlijk is dat hij zelfs een poos getrouwd is geweest. Tijdens de gesprekken met Van de Zee moet ook zijn ex-vrouw Adri het ontgelden: “Als zij hem niet beduveld had met geld, had hij het allemaal niet gedaan…”
Van der Zee besluit zijn boek met de overweging dat Van Eijk wellicht schuldig is aan nog meer moorden, maar dat hij die niet zal bekennen omdat hij nog steeds vecht voor gratie van zijn levenslange straf.
Een kunstwerk, dit boek. Het fenomeen seriemoordenaar komt met het verhaal van Van Eijk ineens een stuk dichterbij dan wanneer je leest over seriemoordenaars in andere landen. Hoewel Van der Zee uit Van Eijks’ mond optekent dat het hele TBS- en gevangenissysteem niet deugt, gaat hij hier verder zelf niet op in. De feiten worden aan de lezer gepresenteerd, en het verhaal van Van Eijk wordt op dezelfde objectieve manier gepresenteerd.
De énige opmerking die ik heb, is dat Van der Zee met grote regelmaat terugkomt op het taalgebruik van Van Eijk. Hij legt in het begin van het boek al uit dat Van Eijk’s taalgebruik – zoals eigenlijk wel te verwachten is, gezien zijn afkomst en opvoeding, niet opvalt door fraaie volzinnen en een mooie uitspraak. Integendeel; Van Eijk spreekt slordig, snel en weet van veel woorden de uitspraak niet. Het begint halverwege het boek een beetje irritant te worden dat Van der Zee de door Van Eijk verkeerd of slordig uitgesproken woorden er cursief bij zet. Dat had beperkt mogen worden tot het eerste hoofdstuk of zo. Verder niets dan lof – ook voor de ontwerper van het omslag!