Psychische kwetsbaarheid is van alle tijden

Bij het kiezen van een boek, laat ik mij leiden door mijn nieuwsgierigheid naar van alles waar ik niet genoeg vanaf weet. Daarbij hebben psychologische romans mijn voorkeur: wat overkomt mensen en hoe lossen ze dat op? Hoe staan andere mensen in het leven, wat maken ze ervan? Hoe werken relaties of juist niet? Maar ook: hoe ontstaan psychische problemen? Dat is waarom ik nieuwsgierig was naar dit boek. Corinne Heyrman is radio- en podcastmaker, maakte theatervoorstellingen en debuteert nu met de roman Het begin en zijn oneindigheid. Ik heb weer een hoop opgestoken.

Grootvader en kleindochter

Het boek gaat over een jonge vrouw en haar grootvader, die op het einde van zijn leven depressief wordt. Zijn kleindochter wil begrijpen wat er aan de hand is en zoekt hem regelmatig op in het psychiatrisch ziekenhuis waar hij verblijft. Dat gebouw roept pijnlijke herinneringen bij haar op. Als zeventienjarige werd ze in hetzelfde ziekenhuis opgenomen toen ze kampte met een eetstoornis.

Heyrman maakt er geen geheim van dat het boek een mengeling is van fictie en non-fictie: ze is een ervaringsdeskundige, aangezien ze zelf opgenomen geweest is in een kliniek voor anorexiapatiënten. Daarnaast heeft ze gebruik gemaakt van de verhalen van andere ex-anorexiapatiënten en deskundigen die ze geïnterviewd heeft. De grootvader is gebaseerd op de verhalen in haar familie over een grootvader die ze nooit gekend heeft, maar die op het eind van zijn leven met depressies in een psychiatrische kliniek belandde.

In deze roman probeert de kleindochter te achterhalen waardoor haar grootvader zo onverwacht psychische problemen kreeg. En omdat de bezoeken aan hem herinneringen oproepen aan haar eigen verblijf daar, wisselen hun hoofdstukken elkaar af. Wat er precies met de grootvader aan de hand is, hoe het gekomen is en hoe het verder moet, speelt in zijn hoofdstukken. In die van de kleindochter krijgen we een aangrijpend beeld van wat het betekent om aan anorexia te lijden en hoe moeilijk de strijd is om ervan te "genezen". Tussen aanhalingstekens, want om te achterhalen waar het begon is lastig, maar om te zien waar en of het ooit zal eindigen, is nog veel moeilijker. Vandaar dat er naast de herinneringen ook stukjes uit haar huidige leven ter sprake komen.

Psychische kwetsbaarheid

Duidelijk wordt dat psychische kwetsbaarheid voor de beide generaties een andere oorzaak heeft. En dat er ook op een andere manier door de omgeving op wordt gereageerd.

“De jongere generatie zit in een soort prestatiemaatschappij waar men de hele tijd iemand moet zijn en goed moet doen. Daardoor worden ze uiteindelijk ziek”, zegt Heyrman daarover. "Waar de grootvadersgeneratie mee worstelt, is dat ze weinig keuze hadden om hun leven zelf in te vullen. Ze wisten al op voorhand in welke zaal ze zouden trouwen, met hun buurmeisje.”

Hoewel er tegenwoordig meer openheid is over psychische problemen, zijn er nog genoeg mensen die er in stilte mee worstelen. In het boek laten de reacties van haar grootmoeder (ontkennen, wegmoffelen), haar moeder (aanvaarden, rekenen op genezing) en de kleindochter zelf (er open over zijn, maar niet geloven in een totale genezing) zien dat er tussen de generaties grote verschillen zijn. De sociale media zouden het taboe deels op kunnen heffen, maar echt kwetsbaar en open over psychische problemen is daar vrijwel niemand.

Zoektocht

In het begin van het boek vraagt de kleindochter zich af: Wanneer begint zo’n psychische stoornis eigenlijk en eindigt die ooit echt? Wat is de exacte oorzaak van een psychische stoornis? Komt het door de samenleving? Is het erfelijk bepaald? Zijn sommige mensen nu eenmaal gevoeliger dan andere mensen?

“Dat is het moeilijke aan mens zijn en aan de psyche. Het is niet op één ding vast te pinnen. Het is niet het een noch het ander. In de brei daartussen vinden we ons antwoord”, meent Corinne Heyrman.

Dat zijn zaken waar ik al eerder over nadacht. Maar mij grijpt vooral het verhaal van de anorexia-patiënte aan. Nog nooit is het zo goed tot mij doorgedrongen wat het betekent om aan die dodelijke ziekte te lijden en hoe moeilijk het herstel is, als het al zo genoemd mag worden. Het is een moedig en open boek en daarmee heeft ze in dit goed geschreven debuut een belangrijke bijdrage geleverd aan het begrip voor deze moeilijk te begrijpen ziekte.

Aanbevolen voor beleidsmakers die de oplopende wachttijden voor behandeling door de GGZ-instellingen voor lief nemen.
Deze recensie verscheen eerder op mij blog Mijn Boekenkast: https://mijnboekenkast.blogspot.com/2022/07/corrine-heyrman-het-begin-en-zijn.html