Koloniale geschiedenis van Nederlands-Indië in een spannende familieroman
Een Indische familieroman
Vooropgesteld: dit is een roman. Maar wel eentje die stoelt op onderzoek, zowel in de persoonlijke geschiedenis van de auteur als in archieven en wetenschappelijke artikelen. Dat samen brengen in een spannende roman is een prestatie op zich. Met de verdienste dat de lezer spelenderwijs bijleert. Omdat het een roman moest worden, heeft Van der Kruk de namen van de hoofdpersonen veranderd en voert ze zichzelf op als dochter Emma. Dat geeft haar de vrijheid feiten en fictie naar believen te mengen.
Omdat Emma's moeder nooit veel heeft willen vertellen over haar familiegeschiedenis en het duidelijk is dat haar geestelijke vermogens achteruit gaan, besluit ze een uiterste poging te doen haar moeder aan het praten te krijgen. Ze doet dat door het voorlezen van de stukken die ze schrijft voor een roman, zoals ze haar moeder vertelt. Ze wil haar mening: klopt dit ongeveer? Soms helpt dat om een reactie te krijgen.
De stamboom
Het is een dik boek geworden over vijf generaties. Gelukkig staat er voorin het boek een stamreeks vanaf de betovergrootmoeder tot Emma zelf. Inclusief de partners en kinderen. Een pluspunt: hierbij wordt de stamreeks langs de vrouwelijke lijn gevolgd! Ook staan er twee kaartjes in van Sumatra en West-Java, waar de belangrijkste gebeurtenissen zich afspelen. Achterin staat nog een lijst met Indische woorden, maar doorgaans is ook uit de tekst wel op te maken wat er bedoeld wordt.
Het boek bestaat uit vier delen, die elk een opeenvolgende periode beslaan, beginnend in 1845 en eindigend in 1950. Binnen de delen hebben de hoofdstukken als titel de naam van de persoon uit wiens perspectief we de gebeurtenissen bekijken. Onder de titel Emma komt het contact met haar moeder over de inhoud aan de orde.
Tijdlijn
De herkomst van de familieleden komt in de desbetreffende periode aan de orde. Te beginnen met de inlandse, slaafgemaakte betovergrootmoeder Si Tounais en haar latere man: de Chinese Li Heng Zhou. Hun halfbloed dochter Tianhou trouwt met een Hollander, waardoor het bloed van hun dochter Anne Mey opnieuw vermengd wordt. Zij trouwt op haar beurt weer met Christiaan Coopman, een zoon van een Hollander en een inlandse vrouw. Daaruit wordt tenslotte Marlous, de moeder van Emma, geboren.
Al deze vermengingen brengen specifieke problemen met zich mee, die in de roman allemaal een plek krijgen. Chinese tradities eisen hun tol, schrijnende toestanden ontstaan voor inlandse vrouwen, wiens kinderen met een Hollandse man afgenomen worden na zijn vertrek naar Nederland. De afschuwelijke oorlog in Atjeh kent aan beide zijden slachtoffers. Tot de Tweede Wereldoorlog is het leven beter als je je op je Nederlandse bloed kunt beroepen. Maar tijdens de Japanse bezetting kun je beter je Indische bloed benadrukken. Als de oorlog voorbij is en de strijd voor een onafhankelijk Indonesië losbarst, ben je echter als halfbloed je leven niet meer zeker en ziet er uiteindelijk niets anders op dan te vluchten naar Nederland, waar je ook al geen warme ontvangst wacht.
Het wit tussen de regels
Het laatste hoofdstuk, met de titel Het wit tussen de regels, is een ontroerende afsluiting van de hele geschiedenis. Het werpt licht op de verdringing van de angst en het verdriet van moeder Malou, maar ook op de gevolgen die het zwijgen gehad heeft voor dochter Emma. Het is duidelijk dat het verhaal dat nu indirect door haar dochter verteld is, iets voor Malou gedaan heeft. Al vermoedt Emma dat haar moeder al die weggestopte, nare verhalen toch steeds nog onverwacht tegenkomt in haar dromen.
"Het enige wat ik voor haar had kunnen doen was een klein verhaal in een grotere geschiedenis plaatsen. Ik had haar en mezelf een verleden gegeven waarin verhalen, overgedragen gebeurtenissen, feiten en fantasieën met elkaar waren verbonden. Een nieuw vroeger dat dichtbij de werkelijkheid kwam. Voor haar was het genoeg dat ze met een handvol verhalen over het leven en de sfeer in de tempodoeloejaren kon mijmeren. Zich geuren en kleuren kon herinneren. Het leven onder de tropische zon en de natuur weer voor zich kon zien. Uiteindelijk werd het mijn eigen drang te willen weten hoe dat onbesproken verleden in elkaar zat en het zwijgen daarover te doorbreken. De koloniale werkelijkheid woorden te geven die in haar leven mede door de oorlog en de dekolonisatie werden gesmoord. Om die oude verzonken wereld te kunnen begrijpen had ik een honderdjarige familiegeschiedenis nodig. Ik schreef een verhaal om haar hoofd te vullen en vond een geschiedenis waar ik niet van geweten had. Daarmee kreeg het wit tussen de regels de woorden om uit te drukken hoe we die oude wereld konden begrijpen. Ze gingen over onszelf en brachten de betekenissen die ik vroeger had gemist."
Tenslotte
Barbara van der Kruk heeft een indrukwekkend debuut geschreven. Voor wie via een spannend boek zijn kennis over de koloniale geschiedenis van Nederland in Indië wil bijspijkeren is het een aanrader. Maar zelfs als je alles al denkt te weten, bieden de perspectieven van de hoofdrolspelers uit dit verhaal toch weer nieuwe inzichten. Kortom: Geslaagd!
Deze recensie verscheen eerder op mijn blog: https://mijnboekenkast.blogspot.com/2022/10/barbara-van-der-kruk-het-wit-tussen-de.html
Reageer op deze recensie
Meer recensies van JannieTr
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
