Koloniale geschiedenis van Nederlands-Indië in een spannende familieroman
Een Indische familieroman
Vooropgesteld: dit is een roman. Maar wel eentje die stoelt op onderzoek, zowel in de persoonlijke geschiedenis van de auteur als in archieven en wetenschappelijke artikelen. Dat samen brengen in een spannende roman is een prestatie op zich. Met de verdienste dat de lezer spelenderwijs bijleert. Omdat het een roman moest worden, heeft Van der Kruk de namen van de hoofdpersonen veranderd en voert ze zichzelf op als dochter Emma. Dat geeft haar de vrijheid feiten en fictie naar believen te mengen.
Omdat Emma's moeder nooit veel heeft willen vertellen over haar familiegeschiedenis en het duidelijk is dat haar geestelijke vermogens achteruit gaan, besluit ze een uiterste poging te doen haar moeder aan het praten te krijgen. Ze doet dat door het voorlezen van de stukken die ze schrijft voor een roman, zoals ze haar moeder vertelt. Ze wil haar mening: klopt dit ongeveer? Soms helpt dat om een reactie te krijgen.
De stamboom
Het is een dik boek geworden over vijf generaties. Gelukkig staat er voorin het boek een stamreeks vanaf de betovergrootmoeder tot Emma zelf. Inclusief de partners en kinderen. Een pluspunt: hierbij wordt de stamreeks langs de vrouwelijke lijn gevolgd! Ook staan er twee kaartjes in van Sumatra en West-Java, waar de belangrijkste gebeurtenissen zich afspelen. Achterin staat nog een lijst met Indische woorden, maar doorgaans is ook uit de tekst wel op te maken wat er bedoeld wordt.
Het boek bestaat uit vier delen, die elk een opeenvolgende periode beslaan, beginnend in 1845 en eindigend in 1950. Binnen de delen hebben de hoofdstukken als titel de naam van de persoon uit wiens perspectief we de gebeurtenissen bekijken. Onder de titel Emma komt het contact met haar moeder over de inhoud aan de orde.
Tijdlijn
De herkomst van de familieleden komt in de desbetreffende periode aan de orde. Te beginnen met de inlandse, slaafgemaakte betovergrootmoeder Si Tounais en haar latere man: de Chinese Li Heng Zhou. Hun halfbloed dochter Tianhou trouwt met een Hollander, waardoor het bloed van hun dochter Anne Mey opnieuw vermengd wordt. Zij trouwt op haar beurt weer met Christiaan Coopman, een zoon van een Hollander en een inlandse vrouw. Daaruit wordt tenslotte Marlous, de moeder van Emma, geboren.
Al deze vermengingen brengen specifieke problemen met zich mee, die in de roman allemaal een plek krijgen. Chinese tradities eisen hun tol, schrijnende toestanden ontstaan voor inlandse vrouwen, wiens kinderen met een Hollandse man afgenomen worden na zijn vertrek naar Nederland. De afschuwelijke oorlog in Atjeh kent aan beide zijden slachtoffers. Tot de Tweede Wereldoorlog is het leven beter als je je op je Nederlandse bloed kunt beroepen. Maar tijdens de Japanse bezetting kun je beter je Indische bloed benadrukken. Als de oorlog voorbij is en de strijd voor een onafhankelijk Indonesië losbarst, ben je echter als halfbloed je leven niet meer zeker en ziet er uiteindelijk niets anders op dan te vluchten naar Nederland, waar je ook al geen warme ontvangst wacht.
Het wit tussen de regels
Het laatste hoofdstuk, met de titel Het wit tussen de regels, is een ontroerende afsluiting van de hele geschiedenis. Het werpt licht op de verdringing van de angst en het verdriet van moeder Malou, maar ook op de gevolgen die het zwijgen gehad heeft voor dochter Emma. Het is duidelijk dat het verhaal dat nu indirect door haar dochter verteld is, iets voor Malou gedaan heeft. Al vermoedt Emma dat haar moeder al die weggestopte, nare verhalen toch steeds nog onverwacht tegenkomt in haar dromen.
"Het enige wat ik voor haar had kunnen doen was een klein verhaal in een grotere geschiedenis plaatsen. Ik had haar en mezelf een verleden gegeven waarin verhalen, overgedragen gebeurtenissen, feiten en fantasieën met elkaar waren verbonden. Een nieuw vroeger dat dichtbij de werkelijkheid kwam. Voor haar was het genoeg dat ze met een handvol verhalen over het leven en de sfeer in de tempodoeloejaren kon mijmeren. Zich geuren en kleuren kon herinneren. Het leven onder de tropische zon en de natuur weer voor zich kon zien. Uiteindelijk werd het mijn eigen drang te willen weten hoe dat onbesproken verleden in elkaar zat en het zwijgen daarover te doorbreken. De koloniale werkelijkheid woorden te geven die in haar leven mede door de oorlog en de dekolonisatie werden gesmoord. Om die oude verzonken wereld te kunnen begrijpen had ik een honderdjarige familiegeschiedenis nodig. Ik schreef een verhaal om haar hoofd te vullen en vond een geschiedenis waar ik niet van geweten had. Daarmee kreeg het wit tussen de regels de woorden om uit te drukken hoe we die oude wereld konden begrijpen. Ze gingen over onszelf en brachten de betekenissen die ik vroeger had gemist."
Tenslotte
Barbara van der Kruk heeft een indrukwekkend debuut geschreven. Voor wie via een spannend boek zijn kennis over de koloniale geschiedenis van Nederland in Indië wil bijspijkeren is het een aanrader. Maar zelfs als je alles al denkt te weten, bieden de perspectieven van de hoofdrolspelers uit dit verhaal toch weer nieuwe inzichten. Kortom: Geslaagd!
Deze recensie verscheen eerder op mijn blog: https://mijnboekenkast.blogspot.com/2022/10/barbara-van-der-kruk-het-wit-tussen-de.html
Reageer op deze recensie
Meer recensies van JannieTr
Gesponsord
Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?
Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.
Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.
Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.
Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.
Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!
Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.
Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft
In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.
De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.
Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.
Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.
De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?
Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.
Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.
Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu
Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?
Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.
Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur
