Te veel van het goede

Het begon ooit met een voorwoord van John le Carré in Philby, de meesterspion die een generatie bedroog. Sciencefiction- en fantasyschrijver Tim Powers (1952) las het, verdiepte zich in de persoon Philby, en ging daarna zelf aan de slag. Hij schreef De openbaring, een niet-alledaagse roman waarin de rol van de memorabele spion, die het Britse imperium van binnenuit sloopte, uit de doeken wordt gedaan. In 2001 werd hij voor zijn spionagethriller beloond met de World Fantasy Award.

De openbaring  speelt zich af gedurende twee tijdperken: de Tweede Wereldoorlog en 1963-64. Hoofdpersoon Andrew Hale is een dubbelagent die tijdens de oorlog opdrachten voor de communisten uitvoert. Hij wordt opgeleid tot radiotelegrafist, moet oproepen ontcijferen en heeft geheime ontmoetingen met koeriers. De vurige communiste Elena werkt enige tijd met Hale samen en hij wordt algauw verliefd op haar. De sluwe dame verdwijnt echter van het toneel om haar werkzaamheden elders voor te zetten. Hale wordt ondertussen verzocht een opmerkelijke opdracht uit te voeren, operatie Openbaring genaamd. Hij moet hiervoor naar de berg Ararat in de Arabische woestijn reizen, gewapend met een ankh (ijzeren kruis). Hij krijgt met bovennatuurlijke krachten te maken en is op die momenten aangewezen op zijn ankh waarmee het kwaad kan worden geweerd.
Hale heeft bovendien elk jaar op oudejaarsdag vreemde dromen. Deze krijgen pas echt betekenis als hij de band, die hij met meesterspion Philby heeft, leert kennen.

Gecompliceerd. Dit is het eerste woord dat je te binnen schiet na het lezen van De openbaring. Het manco aan de spionagethriller is dat het met te veel diepgang is geschreven. De schrijver is dusdanig goed thuis in de wereld van spionage dat zijn overenthousiaste uiteenzettingen funest werken. Het verhaal is te complex om het predikaat ‘pageturner’ te verdienen. Arabische termen, afkortingen van inlichtingendiensten en bovennatuurlijke uiteenzettingen vliegen je om de oren. Wie waar, hoe en waarom moet spioneren vraagt eveneens om begrijpelijk lezen, wat niet voor iedereen is weggelegd.

Geweldig. Dit is het tweede woord dat je te binnen schiet. Philby is vaak omschreven door auteurs maar Powers heeft ongetwijfeld het diepst gespit in zijn geschiedenis. Philby fungeerde als mol voor de Sovjet-Unie en infiltreerde voor hen in het Verenigd Koninkrijk. Maar de auteur laat ook een andere kant van Philby zien. Behalve een sluwe strateeg is hij een drankgrage stotteraar. Hakkelige dialogen zijn het gevolg, maar gelukkig wordt dit binnen de perken gehouden. Powers weet hoe hij de gebreken van een nagenoeg alleskunner kan blootleggen. De schrijver heeft overigens niet alleen voor personages gekozen die echt hebben bestaan. Protagonist Hale is hier een goed voorbeeld van, hoewel ook hij sterk uit de verf komt.

Het genre van De openbaring  bepalen is een lastige klus. De vuistdikke roman bestaat uit horror die aan H.P. Lovecraft doen denken, waargebeurde feiten en namen, spionage, fantasy, romantiek en nog veel meer.
Het boek zal na een tweede keer lezen ongetwijfeld veel beter in de smaak vallen. Sterker nog: na een derde keer is het mogelijk een topper. Dat De openbaring  een grote prijs heeft gewonnen is zeer begrijpelijk. Toch zal het altijd bijblijven als een meesterwerk dat nare scheurtjes vertoont.