De Meester van de Endlösung

Ik was slechts een trouw, fatsoenlijk, correct, ijverig en enthousiast lid van de SS en van het Reichssicherheitshauptamt, uitsluitend gedreven door idealistische gevoelens ten aanzien van het vaderland waar ik de eer had toe te behoren.

Wie denkt dat dit de woorden van een willekeurige SS'’er zijn, heeft het mis. Het is een citaat uit de memoires van een van de meest moordzuchtige nazi’'s die heeft geleefd: Adolf Eichmann, alias ‘De Meester’. Een Obersturmbannführer voor wie Joden niets anders waren dan een kankergezwel dat uitgeroeid moest worden. Iemand die na de oorlog op slinkse wijze wist te ontkomen.

De Amerikaanse journalist en auteur Neal Bascomb heeft alle informatie over de zoektocht naar Eichmann tot in de kleinste details opgetekend. Dit heeft geresulteerd in het intrigerende boek Operatie Eichmann. De jacht op de meest gezochte nazi.
Bascomb liet voor het eerst van zich horen met Red Mutiny, het verhaal achter de mislukte revolutie van 1905 in tsaristisch Rusland. Zijn belangstelling voor het strijdtoneel reikt echter een flink stuk verder. In Operatie Eichmann worden we geconfronteerd met de laatste stuiptrekkingen van de Tweede Wereldoorlog. Een man die voor een groot deel van de genocide verantwoordelijk was, was Adolf Eichmann. Een leugenachtige rokkenjager die nooit op de foto wilde en zijn taak om Joden uit te roeien met een ziekelijke overgave uitvoerde. Als hoofd van de afdeling IV B-4 was hij verantwoordelijk voor de uitvoering van Hitlers beleid Joden te elimineren, de Endlösung. Zo leidde hij ook de aanval op Hongarije in 1944. Daarbij liet hij Joden onder valse voorwendselen massaal naar Auschwitz deporteren.
Als de geallieerden oprukken en het Duitse Rijk valt, wordt de jacht geopend op alle nazicoryfeeën. Geheime diensten uit de VS, Groot-Brittannië, Rusland en Israël pakken in korte tijd vrijwel alle leden op van de SD, Gestapo en andere afdelingen van de SS. Ook hoge functionarissen van de politie, de Wehrmacht en de Hitlerjugend ontspringen de dans niet. De nog vrij onbekende Eichmann lukt dit wel. Na meerdere jaren onder valse namen door Oostenrijk en Duitsland te hebben gezworven, vlucht hij in 1950 naar Buenos Aires in Argentinië. Het land waar antisemitisme gemeengoed is en waar grote oorlogsmisdadigers door toedoen van vicepresident Juan Perón als helden worden ontvangen. Daar ontmoet hij de Nederlandse journalist en voormalig SS-gediende Willem Sassen. Eichmann wordt veelvuldig door hem geïnterviewd, waarbij al zijn memoires worden vastgelegd op tape.

Het boek, dat vanaf de eerste pagina als een volwaardige thriller leest, werkt vervolgens naar een zinderende climax toe. Bascomb laat je de knagende onzekerheid van Eichmann levensecht ervaren. Al zijn nerveuze trekjes worden uiterst accuraat weergegeven.
In 1952 laat Eichmann zijn vrouw en drie zonen overkomen. Niet zonder consequenties. Zijn oudste zoon krijgt een verhouding met een meisje van een Joodse vader. Die krijgt argwaan en ontdekt met welke jongen zij daadwerkelijk omgang heeft. Hij tipt de openbare aanklagers in Frankfurt. De procureur-generaal benadert diens Israëlische collega. De geheime dienst, de Mossad, besluit tot actie over te gaan en Eichmann in Argentinië te ontvoeren. Maar daar komt meer bij kijken dan ze vooraf hadden kunnen bevroeden…

Bascomb heeft zijn informatie van gedegen bronnen. Hij heeft zelfs adviezen ingewonnen bij Stan Lauryssens, de Vlaamse auteur die in het midden van de jaren zeventig een paar boeken publiceerde over de jacht op nazi-kopstukken Martin Bormann en Jozef Mengele. Namen die ook in Operatie Eichmann  geregeld aan de orde komen. Spreekt voor zich dat ook andere kopstukken als Hitler en Himmler niet in het stuk ontbreken. Van alle meest gehate SS’'ers is zorgvuldig de doodsoorzaak of vluchtpoging omschreven.

Operatie Eichman is true crime om je vingers bij af te likken. Dikke vier sterren voor dit veelzijdige en confronterende boek.