Een pareltje door combinatie van tekst en tekeningen

Vrijwel iedereen kent het verhaal van Sonny Boy. Of je hebt het boek gelezen of je hebt de film gezien. Of allebei. Het kleine boekje De Dageraad van Annejet van der Zijl (1962) is de voorgeschiedenis van Waldemar Nods, de hoofdpersoon in Sonny Boy. Op de plantage De Dageraad in Suriname wordt in 1836 het meisje Mimie geboren. Of Mimie de grootmoeder van Waldemar Nods is, is zeer waarschijnlijk, maar we komen dat niet helemaal zeker te weten. Het verhaal in het boekje De Dageraad beschrijft de boeiende geschiedenis van de opkomst en ondergang van een katoenplantage. Het is dan ook geen roman.

Mimie Nods wordt geboren als slavin en wordt in 1857 op eenentwintigjarige leeftijd vrijgekocht. Dan pas krijgt ze de achternaam ‘Nods’. Een naam gekozen door de ambtenaren die de afwikkeling van de vrijlating van de slaven afhandelden. Ze kunnen deze naam ook om andere redenen gekozen hebben maar of Mimie nu wel of niet de echte grootmoeder van Waldemar Nods was, doet voor het verhaal verder niet ter zake.

De Dageraad beschrijft de slavernijgeschiedenis in die tijd. Het begint met de Nederlander Willem van Ommeren die in 1780 start met het omtoveren van het oerwoud bij Mud Creek tot een bloeiende plantage. In 1803 overlijdt Willem van Ommeren en komt de plantage in handen van zijn broer Pieter die echter al snel terugkeert naar Nederland en De Dageraad in handen geeft van David Moses Sanches. Als die overlijdt gaat de plantage over naar Salomon Soesman die uiteindelijk degene zal zijn die van Mimie Nods een vrije burger maakt.

Het fraaie boekje beschrijft in nog geen 100 pagina's de geschiedenis en ondergang van de plantage. Veel namen en gebeurtenissen passeren de revue. We leren dat de ondergang van de plantage niets te maken heeft met het afschaffen van de slavernij maar alles met de kracht van de natuur. De Dageraad was afgepakt van de elementen maar uiteindelijk bleken de zee en de jungle toch sterker en werd het duidelijk dat de plantage niet meer te redden was.

Men wist toen al dat de afschaffing van de slavernij eraan zat te komen en Salomon Soesman wist ook dat bij die afschaffing per vrijgelaten slaaf een geldelijke compensatie vanuit Nederland opgestreken kon worden. Hij hield derhalve de plantage draaiende tot dat moment. Op 1 juni 1862 was het zover, maar Mimie nam het heft in eigen handen en werd in 1857 al vrijgekocht.

Het is razend knap om zoveel boeiende informatie en geschiedenis in zo weinig pagina's te beschrijven. Het verhaal van De Dageraad is al eerder geplubliceerd in de luxe-editie van Sonny Boy die in 2009 uitgegeven werd, maar het grote verschil met deze kleine aparte uitgave zijn de prachtige tekeningen van Sylvia Weve, die de sfeer van die tijd en van dit stuk geschiedenis op onnavolgbare wijze weet te raken. De gedetailleerde tekst van Annejet van der Zijl, gecombineerd met de tekeningen van Sylvia Weve, maakt deze uitgave tot een pareltje.