Wat dreef Willem Brakman? Wie was hij?

De neerlandicus Nico Keuning schreef eerder biografieën over Max de Jong, Jan Arends en Bob den Uyl. En in zijn boek Oorlog en pap beschrijft hij het bezeten leven van Johnny van Doorn. Keuning publiceert met enige regelmaat in vooraanstaande kranten en tijdschriften. De biografie over arts en schrijver Willem Brakman zou in eerste instantie geschreven worden door Gerrit Jan Kleinrensink, die niet verder kwam dan een ongepubliceerde biografische schets. De publicatie ervan werd door Brakman zelf tegengehouden. De biografie van Keuning mocht wel doorgang vinden. 

In de proloog van Een ongeneeslijk heimwee doet de auteur uitgebreid uit de doeken hoe hij ertoe gekomen is om het boek te schrijven. Tevens geeft hij zijn mening over de persoon Brakman, beschrijft hij diens vriendenkring en zijn grote oeuvre. Want Brakman was een veelschrijver. Hij begon pas met schrijven toen hij al tegen de veertig liep. Zijn debuut was direct een succes en plaatste hem midden in de kring van literatuurschrijvers.

Een ongeneeslijk heimwee gaat voor een groot deel over het werk van Brakman, maar daarnaast ook over zijn leven, karakter en zijn omgang met andere mensen. Hij was een man met humor, maar ook erg egoïstisch en op zichzelf gericht. De titel van het boek zegt het al: heimwee is de rode draad in zijn werk. Heimwee naar Den Haag, naar vroeger en vooral naar het weer kind zijn. Dat er zoveel bekend is over zijn leven komt niet alleen omdat er veel brieven en documenten bewaard zijn gebleven, maar ook omdat het werk van Brakman vooral autobiografisch was. Weliswaar deed hij in zijn boeken niet letterlijk verslag van zijn leven, maar zijn ongebreidelde fantasie stelde hem in staat om echte gebeurtenissen om te zetten naar een beeldend verhaal. 

Zijn boeken worden door lezers soms als ‘niet om door te komen’ bestempeld. Keuning weeft Brakmans proza echter naadloos door de biografie heen en zelfs de lezer die eerder afhaakte zal door Een ongeneeslijk heimwee meer gaan begrijpen. Zo komt de beste vriend van Brakman, kunst- en literatuurkenner Nol Gregoor, in veel van zijn boeken even om de hoek kijken. Je moet dan wel weten welk personage in het boek Gregoor is. Dat geldt overigens voor wel meer vrienden en bekenden. 

Hoewel Keunings onderwerp een narcistisch type was (en de huwelijkstrouw hem vreemd), toch schildert de biograaf hem niet af als een onaangenaam mens. Integendeel. De bewondering voor het werk van Brakman sijpelt overal doorheen. Al doet de proloog vermoeden dat we hier te maken hebben met een vrij moeilijk boek en alleen voor de literatuurkenners toegankelijk is, wordt in de biografie zelf het tegendeel bewezen. Een ongeneeslijk heimwee leest bijna als een roman. Het is een chronologische opsomming van gebeurtenissen uit het leven van Brakman, maar op een boeiende en gedetailleerde manier beschreven. 

De lezer die niet bekend is met het literaire werk van Brakman, of die eerder al eens afhaakte, wordt toch nieuwsgierig gemaakt en zal meer willen lezen dan alleen de citaten uit Een ongeneeslijk heimwee. In de verantwoording doet Keuning verslag van de grote hoeveelheid bronnen waar hij uit kon putten, en de bibliografie laat zien wat en vooral hoeveel Brakman geschreven heeft. Na lezing van Een ongeneeslijk heimwee weet de lezer meer over het werk van Brakman dan over de drijfveren van de man – en juist dat maakt dit boek zo de moeite waard.