Een tijd om naar terug te verlangen

We kennen Marcel Pagnol voornamelijk als schrijver van het boek Manon des sources. Een boek dat succesvol verfilmd werd. De hier gerecenseerde roman Mijn kinderjaren in de Provence is autobiografisch en bestaat uit de eerder gepubliceerde delen De gloriedagen van mijn vader en Het kasteel voor mijn moeder. Ook deze boeken zijn verfilmd en nog regelmatig te zien in filmhuizen. Marcel Pagnol is geboren in 1895 en zijn jeugdherinneringen gaan over de jaren vanaf 1903. Alhoewel hij de boeken al in 1957 publiceerde lijkt het erop dat pas in onze tijd de waardering voor deze autobiografie een vlucht neemt. Pagnol beschrijft in deels dromerige en deels vrij harde taal hoe de Franse middenklasse hun vakantie doorbracht. Het gezin Pagnol woonde in Marseille en zij vierden vakantie in de Provence. Geen kleinigheid in die jaren want de vakantievilla lag in de heuvels en de spullen en meubels die mee moesten werden met ezels en muildieren naar het huis gebracht.

Het gezin brengt een aantal zomers door in de villa samen met een oom en tante. De eerste vakantie is in 1903 en Marcel vermaakt zich deze zomer samen met zijn broertje. Ze zijn vrijwel altijd buiten en terwijl zijn vader en oom op jacht gaan vermaken de jongens zich op een heel andere manier. Ze zetten vallen voor vogels en vangen insecten die ze op zeer wrede wijze martelen. Pagnol beschrijft dat gedetailleerd en de overgevoelige lezer zal deze pagina's vast over willen slaan. De jacht is een heel ander verhaal. De vader van Marcel is een beginneling maar oom Jules is een ervaren jager en hij vindt het blijkbaar plezierig om dat heel regelmatig de ander onder de neus te wrijven.

De titel van het eerste deel van het boek, De gloriedagen van mijn vader, is ontleend aan een belangrijk moment tijdens de jacht. Een moment waarin de spanning tussen de mannen duidelijk wordt. De kleine Marcel speelt een rol in deze jachtscène want hij is vastbesloten om oom Jules een lesje te leren en zijn vader als belangrijk man naar voren te schuiven. Wie het fijne hiervan wil weten zal het boek moeten lezen. Marcel Pagnol heeft bewondering voor zijn vader en heeft hem met dit deel van het verhaal op een voetstuk gezet.

Door de dromerige en trage beschrijvingen van de zomers leren we de Provence kennen zoals die in die tijd was. Het landschap, de bloemen en de natuur en uiteraard de zon en de warmte. In het deel Het kasteel voor mijn moeder besluit het gezin om vaker naar de villa in de Provence te gaan. Dat is geen kleine beslissing want het is een wandeling van vele uren en er moet ook bagage mee. Via een kennis krijgen ze de gelegenheid om een kortere route te mogen wandelen. Eentje die over een aantal landgoederen gaat. Ze krijgen een sleutel waarmee ze alle tuindeuren die ze tegenkomen kunnen openen. Het scheelt bijna twee uur lopen en met alle spullen die ze bij zich hebben is dat heel wat.

Bijna gaat het een keer fout als ze een boze landeigenaar en zijn hond tegenkomen maar gelukkig loopt het goed af. Al deze beschrijvingen laten zien hoe enorm de wereld veranderd is in de afgelopen honderd jaar. Een auto was een zeldzaamheid in het straatbeeld en het leven en met name de vakanties werden gedomineerd door rust en stilte en alles ging even traag. Er was ook weinig te kiezen. Voor de kinderen bestond de wereld uit de tuin en de natuur en alles wat die te bieden hadden. Iets anders was er niet.

Zelfs erover lezen maakt dat je zo terug zou gaan naar die tijd, om uren te lopen naar een villa in de Provence om daar een hele zomer niets te doen.