Het dagelijks leven in de hongerwinter was zwaar
Een bijzonder boek dat een heel aparte kijk geeft op het laatste oorlogsjaar van de Tweede Wereldoorlog. Geschreven door Nieske Vergunst (1983), communicatieadviseur Bètawetenschappen bij de Universiteit Utrecht, en Lisanne Mathijssen (1987), literair redacteur en tekstschrijver. Het moet een bijzonder moment geweest zijn toen Vergunst op de zolder van het huis van haar grootouders een grote stapel brieven vond die in het laatste oorlogsjaar geschreven zijn. De 120 brieven waren geschreven aan de familie Spaanderman in de jaren 1944 en 1945 en kwamen allemaal van familieleden uit Den Haag, Friesland of Amsterdam. De auteurs tikten de brieven uit en moderniseerden de spelling hier en daar om de leesbaarheid te vergroten. Tussen de brieven door plaatsen zij artikelen en toelichtingen om het geheel goed in beeld te brengen. Dat maakt het boek tot een interessant document over dat laatste oorlogsjaar. De opa van Nieske Vergunst, Loek Spaanderman, had in de oorlog ook een dagboek bijgehouden en in de jaren negentig heeft hij zijn, overigens niet gepubliceerde, memoires geschreven. Ook die memoires zijn gebruikt om dit boek vorm te geven.
Na het voorwoord waarin wordt uitgelegd hoe dit boek tot stand is gekomen, krijgen we een stamboom van de familie. Die heb je ook wel nodig want de namen vliegen je in het boek om de oren. Verwarrend is dat echter niet want je kunt het boek uitstekend lezen zonder dat je precies weet welke plaats de schrijver van een brief in de stamboom inneemt. Na de stamboom volgt de inleiding waarin we de belangrijkste personen uit het boek beter leren kennen.
Vandaag de dag kunnen, met name jongere mensen, zich niet meer voorstellen dat je nog maar 70 jaar geleden uitsluitend berichten met elkaar kon uitwisselen middels een geschreven brief. Geen internet, geen whatsapp en wie had er telefoon? Voorzover die laatste in de oorlog nog gebruikt kon worden en niet gesabotteerd waren. Maar ook het briefverkeer verliep niet altijd even soepel in de oorlogsjaren. Een brief deed er soms wel 14 dagen over om zijn bestemming te bereiken. De familieleden hielden elkaar nauwgezet op de hoogte over het wel en wee van andere familieleden want ieder sprankje nieuws gaf weer wat afleiding. De voetnoten in het boek verklaren veel zaken die voor de briefschrijvers vanzelfsprekend waren maar voor de lezer niet. Ook wetenswaardigheden over de situatie in de oorlog vinden we daar terug. Tussen de regels doorlezen was een kunst op zich want men kon niet zomaar alles schrijven. De vraag 'hoe weet je dat?' kon je maar beter niet gesteld worden.
De brieven en de aanvullingen van de schrijfsters geven een prachtig beeld van het gewone dagelijkse leven in het laatste jaar van de oorlog. Uit de brieven blijkt dat men eigenlijk helemaal niet zo bezig was met de oorlog zelf maar veelal heel druk was met overleven. Langzaam maar zeker werd de situatie slechter. Van een paar uur licht of gas per dag en schaars voedsel naar steeds minder en minder en dat in een hele koude strenge winter. En vergeet niet dat deze mensen geen idee hadden dat het een half jaar later vrede zou zijn. Uiteindelijk ontkomt ook de familie Spaanderman er niet aan om de gevaarlijke tocht naar het noorden van het land te maken om te kijken of er voedsel beschikbaar was. Tienduizenden bomen werden gekapt en opgestookt in de haard en dat moet het straatbeeld toch een ander aanzien gegeven hebben. Toen het einde van de oorlog dan eindelijk kwam beleefden sommigen de slechtste weken van de hele winter. Er was helemaal geen voedsel meer en het duurde enige tijd voor de voedseltransporten op gang kwamen en iedereen bereikt hadden.
Niet alle familieleden overleefden de oorlog. Sommigen stierven van ouderdom of wellicht waren de ontberingen hen teveel geworden. Aan het einde van het boek lezen we hoe het de anderen na de oorlog is vergaan. Dit boek geeft een prachtig tijdsbeeld van een doodgewone familie in oorlogstijd en wel op zodanige wijze dat het zich voor je ogen afspeelt. Nieske Vergunst en Lisanne Mathijssen hebben in dit boek een belangrijk stuk geschiedenis verteld.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jeanette
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
