Taal leeft en gaat nooit vervelen

Het derde boek over taal van Paulien Cornelisse, Taal voor de leuk, verschijnt tien jaar na haar eerste boek over taal. Cornelisse blijft zich verbazen over wat ze hoort en leest, en pluist zinnen en woorden helemaal uit in een poging taal te begrijpen. Wat voor veel mensen heel gewoon is, is voor haar vaak aanleiding om met humoristische pen te ontleden en te onderzoeken. De uitkomst daarvan zet je veelal op een ander spoor en laat je woorden en zinnen van een andere kant zien. Een kant waar je over het algemeen zelf niet bij stilstaat.

Als Paulien Cornelisse een woord of zin eenmaal onder handen genomen heeft en je hebt het desbetreffende stukje gelezen, dan is de kans groot dat je daarna jezelf hoort praten bij het gebruik van het besproken woord. Zo heeft Paulien het over kreunende en steunende geluiden bij bewegingen en het zo typisch Nederlandse ‘hèhè’. Ze legt uit wanneer de rechtgeaarde poldercalvinist ‘hèhè’ mag zeggen en ook wanneer je deze kreet wel of niet moet gebruiken. Waarom zeggen we ‘hèhè’? Sluit het iets af of juist niet? Het is een kunst op zich om over zo'n simpel woord dat we allemaal weleens gebruiken een stuk te schrijven zodanig dat het daarna nooit meer ‘gewoon’ is.

De stukjes in Taal voor de leuk zijn kort en krachtig. Geen lange hoofdstukken waar geen einde aan komt maar hooguit een halve tot anderhalve pagina. Leerzame en vermakelijke stukjes die vaak tot nadenken leiden. Wie bedenkt nou dat de mensen die ‘lieve schat’ zeggen vaak ’domme koe’ bedoelen. Pas als Paulien het uitlegt denk je, verdraaid, het is nog waar ook. Zo krijgen we ook een lesje over strenge woorden die over het algemeen op scholen en kantoren gebruikt worden. Niet alleen woorden en zinnen komen aan de beurt, maar ook een enkele letter is soms om over na te denken. De letter o bijvoorbeeld. ‘In het ootje genomen worden’ gaat over de letter o.

Zoals ook in haar eerdere boeken zien we regelmatig kleine onbeholpen tekeningen voorbijkomen. Of is het ‘voorbij komen’ met een spatie? Nee, het is voorbijkomen. Veel woorden worden tegenwoordig opgedeeld in twee stukken. Met een spatie dus. Terwijl dat van origine niet juist is. Dat is de schuld van de Engelse taal waar die woorden wel in tweeën gedeeld zijn. Zie je wat dit boek met je doet? Niets is meer vanzelfsprekend. Overal ga je over nadenken.

Een index heeft het boek niet, maar wel een uitgebreid register. Alle stukken zijn eerder verschenen in NRC Handelsblad of NRC Next maar zijn vaak herzien. Een boek als Taal voor de leuk snoep je op. Stukje voor stukje. Vooral niet in één keer uitlezen al is de verleiding groot om dat wel te doen. Je kunt het ook beter niet in gezelschap lezen. Ten eerste vanwege het hardop lachen dat storend zou kunnen werken en ten tweede omdat je dan voortdurend de neiging moet onderdrukken om stukjes voor te lezen.

Wederom een erg leuk boek van schrijfster en theatermaakster Paulien Cornelisse die ook nu weer bewijst dat taal leeft en nooit vanzelfsprekend is.