Een oproep om de teugels te laten vieren

Marian Donner studeerde in de psychologie af op liefde en hartstocht. Ze werkte in de politiek, deed ontwikkelingswerk en een behoorlijk aantal jaren als telefoniste bij een chic escortbureau. Ze schrijft en schreef voor De Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad en NRC-next. Haar eerste boek was 08.30 uur: Opstand en is een roman die zich afspeelt in een turbulente wereld vol onlusten, demonstraties en zinloos geweld.

Het Zelfverwoestingsboek is geen roman en je kunt het ook geen zelfhulpboek noemen. Integendeel. Marian Donner zet zich af tegen zelfhulpgedoe in de ruimste zin des woords. In het eerste hoofdstuk pluist ze haarfijn uit waar en hoe het allemaal begonnen is. Bij een Apple reclame uit 1997 die mensen opdracht gaf om een betere versie van zichzelf te worden. Het ging niet meer over het product. Het ging vanaf dat moment over het bevrijden van jezelf. Veel grote bedrijven pikten dit op en de boodschap is in de loop van de jaren steeds indringender geworden. Met een Gillette scheermesje wordt een man ‘The best a man can be’.

We worden overvoerd met zelfhulpboeken, coaches, TED Talks, lezingen, workshops en adviezen. Als je nu maar een opgeruimd huis hebt en je bent volledig gladgeschoren en uiteraard doe je aan 'clean eating', je staat in je kracht en je doet nog een klankschaaltherapie dan kun je mindful de toekomst tegemoet zien. In werkelijkheid zijn er nog nooit zoveel mensen depressief geweest en zijn psychische problemen doodsoorzaak nummer één op deze wereld. Marian Donner roept ons op om in zo'n wereld zo ondermijnend mogelijk te zijn omdat het systeem dat ons nu voortdurend wordt voorgehouden ons allemaal naar beneden haalt.

In het hoofdstuk STINK lezen we alles over de soms ziekelijke hang naar lichamelijke perfectie. Je wordt even goed wakker geschud als je leest dat ons hele leven in cijfers is gevat. Van je gewicht (BMI) tot het aantal stappen dat je zet op een dag, de calorieën die je binnenkrijgt en verbruikt, je leeftijd, het aantal uren dat je slaapt. Het wordt allemaal keurig bijgehouden door apps waar we de hele dag door aangestuurd worden.

In DRINK is er geen sprake van een oproep om eens flink aan de alcohol te gaan maar wel om de gulden middenweg te bewandelen. Dit hoofdstuk is voor het grootste deel autobiografisch en Marian Donner maakt haar leven niet mooier dan het is. In BLOED gaat het over zelfzorg. De wereld roept op om positief te zijn en nare dingen te zien als een les. Problemen zijn kansen en pijn is een uitdaging. Met veel voorbeelden uit het dagelijks leven krijgen we inzicht in hoe er veel eisen aan ons worden gesteld waar vrijwel niemand aan kan voldoen.

Het hoofdstuk BRAND is een oproep tot zelfliefde. Liefde is een bijzonder fenomeen. Er zijn computerprogramma's en apps die tegen betaling een virtuele partner voor je in het leven roepen. Eentje die de hele dag lieve berichtjes stuurt. We stevenen af op een wereld die voor een groot deel gerund wordt door robots. We zullen het antwoord moeten vinden op de vraag: Wat onderscheidt de mens van een machine?

DANS sluit daar naadloos op aan want in dat hoofdstuk gaat het over technologie. Zoals die in China waar nu al 400 miljoen camera's hangen en mensen op alle mogelijke manieren in de gaten worden gehouden. Facebook, Instagram, het verzamelen van data en het werken met algoritmes. Het beheerst ons leven op een manier waar we ons niet van bewust zijn. We zijn bezig om van de mens zelf een machine te maken en we vergeten te dansen. Het afsluitende hoofdstuk begint met de boeken van George Orwell. Niet alleen zijn beroemde Animal Farm en 1984 maar vooral zijn eerste boek Aan de grond in Londen en Parijs over zijn jaren als dakloze in deze steden. Het gaat ook over de tijd dat de klassieke buitenstaanders  opereerden aan de rafelranden van het bestaan. Denk aan Charlie Chaplin, de motorrijders uit Easy Rider, de hippies uit de jaren zeventig en nog veel meer. Waar zijn ze gebleven? Het is zeker niet zo dat Marian Donner oproept tot het stoppen met het verbeteren van jezelf. Integendeel. Maar het is begrijpelijker in haar eigen woorden:

“Wat ik in dit Zelfverwoestingsboek geprobeerd heb, is om die dominante cultuur te ontleden, de onderliggende ideologie bloot te leggen en de afspraken waar we ons, al dan niet bewust, in meer of mindere mate aan houden. Ik bracht categorieën aan in de hoop daarmee aan te tonen dat deze afspraken geschonden kunnen worden.”

Het Zelfverwoestingsboek is een boek om te lezen met een potlood of pen in de aanslag. Vrijwel iedere pagina bevat zinnen of stukken die je nog een aantal keren wilt herlezen of wilt bewaren. Een belangrijk boek in deze tijd.