Moslims horen hier

Drie jaar zijn voorbij gegaan na de aanslagen van 22 maart in Brussel. Mohamed El Bachiri verloor daarbij zijn vrouw Loubna en bleef achter met drie jonge kinderen. Hoe overleef je een dergelijke ramp en hoe vinden jij en je kinderen weer enigszins een balans in het leven? Niets is immers meer normaal. El Bachiri doet verslag van wat hem overkomt en hoe hij omgaat met de reacties van de wereld om hem heen. Het boek bevat korte hoofdstukjes, gegroepeerd rond de thema’s verlies, discriminatie en godsdiensttolerantie. Hij neemt daarbij zowel de westerse autoriteiten als de moslimgezagdragers op de korrel.

Bij het beschrijven van het verlies spat het verdriet van de bladzijden. Zijn geliefde en moeder van drie jonge kinderen is vermoord, enkel en alleen omdat zij op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was. De taal en het woordgebruik is duidelijk maar nergens grof en dat is knap. Want de vaak lompe en botte reacties van de officiële instanties – die hulp en steun bij dit trauma zouden moeten bieden – geven daar eigenlijk alle aanleiding toe.

El Bachiri is Belg, geboren uit Marokkaanse ouders en woont in de Brusselse wijk Molenbeek. Met die achtergrond wordt hij al zijn hele leven geconfronteerd met vooroordelen en discriminatie. En maakt dat de lezer duidelijk met een serie praktijkvoorbeelden van etnisch profileren door de politie en andere overheidsinstanties. Geweigerd worden op je uiterlijk in het uitgaansleven, terwijl anderen probleemloos worden toegelaten, hakt erin als je jong bent. Met zijn voorbeelden maakt de auteur de verbittering van de jongeren met een migrantenachtergrond heel invoelbaar. Het zou enorm helpen, schrijft hij, als zij in Europa eens zouden horen:

‘Jullie horen hier thuis. We houden van jullie.’

Maar de auteur, die zelf de liberale islam aanhangt, is ook uitermate duidelijk als hij islamitische gezagdragers van kritiek voorziet. Want hoe konden de terroristen van Parijs zo radicaliseren? Zij waren ook Marokkaanse Belgen met een lichte huidskleur uit ‘zijn’ Molenbeek. El Bachiri’s zoektocht brengt ons bij de wereldvreemde imams die weliswaar de Koran uit het hoofd kennen, maar geen kennis van het moderne leven hebben. Verhelderend is ook de vergelijking van de verschillende godsdiensten. Die hebben er allemaal een handje van de waarheid te claimen en andersdenkenden te minachten. Mooi gevonden is het citaat van de grote filosoof Rumi:

‘De waarheid is een spiegel die uit Gods hand gevallen en gebroken is. Iedereen raapt een scherf op en zegt dat de gehele waarheid zich daarin bevindt.’

De Odyssee van Mohamed is een samenwerking tussen Mohamed El Bachiri en David van Reybrouck. Het boekje is opgebouwd uit de teksten van Mohamed en twee interviews die David afnam. In 2017 publiceerden ze samen ook Een jihad van liefde. Zij wonnen daarmee de Konstanzer Konzilspreis, een prijs die tweejaarlijks wordt uitgereikt aan wie de Europese waarden van verbondenheid en tolerantie uitdraagt. Het verschijnen van Een jihad van liefde heeft El Bachiri over de hele wereld met veel beroemdheden, autoriteiten en organisaties in contact gebracht. Ironisch schrijft hij:

‘En dat voor een eenvoudige trambestuurder uit Molenbeek!’

De Odyssee van Mohamed is een klein boek in omvang, maar groot in de ontroering die het oproept. Diepe bewondering voor de wijze waarop de auteurs de lezer meenemen in het verdriet, de gedachtegangen over tolerantie en begrip en de oproep tot empathie voor de ander; wie dat ook moge zijn.