Verbeter de wereld, begin bij Unilever

Paul Polman heeft een missie: ‘geld verdienen door het goede te doen’. Hij weet: de vooruitzichten van planeet Aarde zijn door de klimaatveranderingen beroerd. Als dat zo doorgaat is er straks geen bewoonbare aarde meer. Dit vraagt een draai van iedereen, en zeker van de grote ondernemingen die voor het klimaat het verschil kunnen maken. Als CEO van Unilever wil hij niet enkel gericht zijn op het maken van zoveel mogelijk winst, waar vooral de (vaak al zo rijke) aandeelhouders van profiteren, maar wil hij de bedrijfsprocessen zo sturen dat het ook gunstig werkt voor de miljarden die niks hebben.  

Unilever maakt producten voor voeding en persoonlijke hygiëne. Dat draagt bij aan verbetering van gezondheid en bestrijding van armoede. Maar dat is niet meer voldoende voor de kritische consument, die duurzaamheid verlangt. Polman wil dat Unilever in staat is om producten te maken die doen wat ze beloven, passen bij de zorgen en overtuigingen van consumenten en waar ze niet meer voor hoeven te betalen. Hij ontwikkelde het USLP (Unilever Sustainable Living Plan), waarbij het gebruik van grondstoffen duurzaam is en de winst niet voor 100% wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders maar ook ten goede komt aan de bevolking en het milieu.  

Dat plan komt nu gedeeltelijk op gang. Balancerend tussen het geld (de koopman) en het goede (de dominee) loopt Polman echter te ver voor de troepen uit. Overheden en NGO's dragen hem op handen en bevestigen zijn gelijk. Maar de aandeelhouders en analisten, die snel meetbaar financieel resultaat willen zien, krijgt hij onvoldoende mee. Een poging tot vijandige overname zet de boel op scherp. Als ook zijn poging mislukt om het hoofdkantoor in Rotterdam te vestigen en zo de Brexit te ontvluchten, is het tijd om afscheid te nemen.  

Jeroen Smit (1963) is een Nederlandse bedrijfskundige en onderzoeksjournalist. Van september 2011 tot september 2015 was hij hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.  Hij verwierf faam met twee boeken over spectaculaire debacles, die het Nederlandse bedrijfsleven in het eerste decennium van de nieuwe eeuw troffen: Het drama Ahold (2004) en De prooi (2008).

In Het grote gevecht beschrijft de auteur eerst de periode bij Unilever vóór het aantreden van Polman. Het bedrijf is een besloten wereld van witte mannen van middelbare leeftijd die geld genereren. Hun focus is alleen op werk en winst gericht. Veel en lange dagen; als iemand na een werkdag van 12 uur naar huis gaat, wordt gevraagd of hij misschien parttime werkt?  

Vanaf het aantreden van Polman laat de auteur het taaie gevecht zien om veranderingen in een dergelijke besloten wereld door te voeren. Als een ‘vlieg op de wand’ lijkt hij overal bij te zijn en beschrijft de discussies, gevechten en emoties in de boardroom; met de afdelingen wereldwijd en in allerlei meetings. Hij beschrijft de successen, maar ook de onontkoombare afloop waarin Polman het bedrijf uiteindelijk (nog) niet meekrijgt. En hij maakt ook inzichtelijk waarom niet.  

Het grote gevecht leest gemakkelijk. Het verhaal wordt spannend verteld en ook de lezer die niet zo economisch onderlegd is, wordt goed meegenomen in de financiële wereld met zijn denkwijzen en gebruiken. Met ruim 400 pagina’s is het een dik boek geworden. Omdat halverwege al duidelijk wordt dat de missie van Polman (nog) niet gaat lukken, is die omvang soms ook wat veel. Maar de auteur kiest voor nauwkeurigheid. Er zijn veel mensen bij betrokken en ook hun zienswijze en invloed maken deel van het geheel uit. Doorlezen is de moeite waard: de aan(deel)houder wint.