De zee ruist, maar praat niet

Anton Rentier is 55 jaar en al jaren leraar Nederlands op een middelbare school in Zeeland. Als jongetje van vijf heeft hij de watersnoodramp meegemaakt, die zijn vader doodde en hun huis verwoestte. Die gebeurtenis heeft een grote impact op zijn leven. De band met zijn moeder is hecht maar ook benauwend. Niets van het grote verdriet kan worden besproken en het sombere perspectief dat de zwaar gereformeerde kerk hen biedt maakt het leven zwaar. Anton voelt zich verantwoordelijk voor zijn moeder en pas bij haar dood voelt hij zich vrij om een eigen weg te gaan. Omgaan met emoties is hem echter niet geleerd en gegeven; de gesloten Zeeuwse omgeving draagt daar ook aan bij.

Anton leidt een rustig, vrij eenzaam leven met slechts één goede vriend: kunstenaar Richard. Met hem zet hij een bibliotheek annex expositieruimte op. Claudia, een nieuwe leerling, maakt heftige gevoelens in hem wakker, die zijn emotionele leven op scherp zet. De professionele afstand tussen docent en leerling neemt hij goed in acht, maar na haar schoolexamen laat hij haar toe in zijn leven. En hoewel, daartoe uitgedaagd door de buurvrouw, hij langzaamaan leert zich te uiten en over gevoelens te praten, is hij toch weerloos als Claudia hem voor het blok zet. Dat heeft verstrekkende gevolgen.

Het ruisen van de zee is de debuutroman van Catharina IJzelenberg (1948). Zij is geboren en getogen in Zeeland en werkte er jarenlang als maatschappelijk werker. In die functie deed zij veel ervaring op met de gevolgen van de watersnoodramp; gevolgen die generaties doorwerken. En met de gevolgen die een gesloten en streng gereformeerde gemeenschap op haar leden heeft.

Het ruisen van de zee heeft een mooie verhaallijn. Door het verhaal van de leraar in zijn huidige situatie zijn flashbacks verweven over zijn jeugd en de gevolgen van de watersnoodramp die duidelijk maken waarom Anton handelt zoals hij doet. De situatie van het beschadigde kind en de emotioneel onmachtige volwassene zijn goed invoelbaar. De ’oplossing’ die Anton op zich neemt voor de problemen van Claudia is daarentegen buitensporig vreemd, onrealistisch in besluit en uitvoering, niet goed invoelbaar en doet afbreuk aan het verhaal. Zeker niet geloofwaardig als het door de schrijver wordt gepresenteerd als goede en logische verwerking van zijn jeugdtrauma’s.

Het ruisen van de zee is een verhaal over Zeeland, de Zeeuwen, hun cultuur en gewoonten. Maar vooral over de grote ramp die land en mensen is overkomen, die lang doorwerkt. En de emotionele ontregelingen die in een zwijgcultuur niet worden verwerkt en voor problemen blijven zorgen. De ontknoping aan het einde van het verhaal doet enigszins afbreuk aan het geheel.