Incest is de hel

Marijo Bakker is incest slachtoffer. Zij is een nakomertje in een streng christelijk, geïsoleerd gezin. Dat maakt haar kwetsbaar. Vanaf haar negende tot haar 18e jaar misbruikt haar vader haar. En als ze bij haar grote broer, die ze aanbidt, haar verhaal doet en bescherming en verklaring zoekt, reageert hij tot haar verbazing hetzelfde. Zijn verklaring: “wat vader doet, doen alle mannen en is heel normaal. Zo word je een grote meid”. Ook hij misbruikt haar en biedt haar tot overmaat van ramp aan vrienden en andere belangstellenden aan; voor hem een financieel lucratieve handel. Haar moeder kiest ervoor de andere kant op te kijken. Op cruciale momenten is zij niet in de buurt en pleit man en zoon vrij. Zij vindt het wel prima dat haar man zich op Marijo seksueel uitleeft; dan hoeft zij immers niet. Hulpverleners zoals de huisarts en de bezorgde leraar op school worden listig misleid. Geheel in verwarring als jong kind door het ontbreken van enige aanwijzing wat normaal is en wat niet, blijft Marijo zoeken naar bescherming en legt de schuld bij zichzelf. Uit alle macht probeert zij vooral haar moeder maar ook zelf haar vader en broer te plezieren, want dan houdt het misschien wel op. Maar de beschutting die ze zoekt komt nooit. Pas als ze op haar achttiende het huis kan verlaten, komt er een einde aan het misbruik en begint de lange weg van overleven, erkenning en verwerking.  

Lineke Breukel-van Rossum is een Nederlandse schrijfster. Ze schreef twee boeken over haar emigratie naar Zweden en meerdere literaire thrillers, waaronder twee thrillertrilogien. Via een samenschrijf-project kwam zij in aanraking met Marijo Bakker en schreef Moeder is boos; een biografie voor een incestslachtoffer op basis van aantekeningen en diens verhalen.  

Seksueel misbruik is vernietigend voor de persoon die het overkomt en incest is daarvan nog een bijzonder beschadigende variant. Vergeten en het trauma achter je laten is niet mogelijk. Het verhaal vertellen kan bijdragen aan een gedeeltelijke verwerking, maar de echte schade gaat nooit meer weg. In deze biografie wordt indringend verteld hoe de vernietiging plaatsvindt. Marijo heeft er gelukkig voor gekozen duidelijk, concreet en gedetailleerd te vertellen wat er gebeurde en hoe dat plaatsvond. Die vertelling wordt afgewisseld met haar reflectie op die handelingen. Dat maakt duidelijk hoezeer ze als kind en puber werd beschadigd en klem zat. En hoe lang ze desondanks naar erkenning, troost en liefde bleef hunkeren. Duidelijk wordt ook dat niet alleen de daders, dat wil zeggen de vader en broer, schuldig zijn, maar dat vooral de moeder bijzonder schuldig is, hoewel ze ‘niets’ doet. Ze geeft niet alleen volop en bewust gelegenheid voor het misbruik en laat iedere bescherming achterwege, maar reageert haar frustratie ook nog eens af op haar jongste dochter, die daardoor extra wordt getroffen.  

Moeder is boos is een gruwelijk en indringend boek. Formeel weten dat incest plaats kan vinden is nog iets anders dan er op deze aangrijpende manier over lezen. Door de sobere verteltrant is het verhaal heel sterk geworden. Een aanrader voor wie aan de zijlijn staat en er zich weinig bij kan voorstellen.