Lezersrecensie
René van Stipriaan – De Zwijger: Het Leven van Willem van Oranje
Leesjaar Dikke Boeken – december 2022
René van Stipriaan – De Zwijger: Het Leven van Willem van Oranje
Quirido Facto (Amsterdam) 2021
De wereld van de adel draaide als een permanent bewegend feest van gearrangeerd huwelijk naar toernooi, naar blijde intocht, naar jachtpartij of begrafenis. Een constant aangeblazen molen van allerhande belangen, die steeds veranderden als een kans zich aandiende om het eigen blazoen verder op te poetsen. Willem van Oranje laveerde flexibel door die wereld, waar hij snel opklom tot letterlijke steunpilaar van de Spaanse koning. Daar hoorden nachtelijke slemppartijen met andere edelen als de hertog van Alva en de graaf van Egmond bij. Daar werden vriendschappen gesmeed en vijanden geboren.
Dat liefde in die wereld niet telde bleek vooral uit het ongelukkige tweede huwelijk. Na het overlijden van zijn eerste vrouw Anna van Buren trouwde Oranje met Anna van Saksen. Ontrouw over en weer, een standaard verpozing van de edelen, bracht dit ijzige verstandshuwelijk uiteindelijk tot een eind, waarna Anna onder de verstikkende vleugels van haar familie wegkwijnde. Er zouden nog twee strategische huwelijken volgen. Uit de vier huwelijke wisten twaalf kinderen volwassenheid te bereikten. Voldoende om een dynastie te starten.
Oranje liet zich vrijwel nooit in de kaarten kijken. Hij was een meester in het in stille berekening bepalen van zijn positie en wekte zo bij de oppositie de indruk dat hij aan hun kant stond. Zo hield hij de Spaanse koning in woord en gebaar lange tijd aan het lijntje. Met gebruikmaking van allerlei trucs, zoals het spuien van misinformatie, verdachtmakingen en het mythologiseren van zijn eigen leven in een stortvloed aan pamfletten, streed hij ook met de pen. Wat zijn werkelijke intenties waren bleef onduidelijk. Koos hij voor eigen belang en het vullen van zijn eigen zakken of was hij daadwerkelijk begaan met religievrijheid en van Spanje en andere begerende mogendheden onafhankelijke Nederlanden?
Zijn strijd verliep met horten en stoten. Talloze oekazes en kongsi’s, constant wisselende allianties, flinterdunne bondgenootschappen, vrienden die vijanden werden en permanente zorgen om de boel te kunnen financieren, brachten Oranje steeds weer in het nauw. Smeulende geloofstwisten tussen katholieken en calvinisten laaiden telkens weer op en zorgden met de vrijwel permanente staat van oorlog en de daarbij horende plunderende hongerige huurlingen voor veel onrust. Oranje, de Spaanse koning en zijn vazallen, de Fransen met de hertog van Anjou, de landvoogd Matthias die door Oranje als marionet naar binnen was gehaald, de Staten-Generaal en de gewesten probeerden het elkaar aan te wrijven. In dit politieke spinnenweb trachtte Oranje de touwtjes in handen te krijgen. Hij moest dan wel eindelijk kleur bekennen en de Spaanse koning de rug definitief toekeren.
De koning kon dit niet onbestraft laten, zoals veel met Oranje samenspannende edelen al een kopje kleiner gemaakt waren, moest deze luis ook met geweld uit de pels geplukt worden. De meeste complotten om de Spaanse wens ten uitvoer te brengen werden vroegtijdig verijdeld. Toen dat een keer niet lukte, kwam Oranje er met een flinke schotwond door zijn mondholte af. De aanslag van de katholieke Oranjehater Balthasar Gerards in Delft werd hem wel fataal.
Van Stipriaan heeft het strak ingevlochten verhaal van Willem van Oranje grotendeels weten te ontrafelen. Geen sinecure, omdat alle draadjes flink in elkaar verstrikt zaten. Door te speuren in brieven, archiefstukken en kronieken van tijdgenoten weet hij de man en zijn wereld, zijn gedachten, zijn keuzes en zijn agenda aan de oppervlakte te krijgen. Waar dat niet lukt vervalt hij niet in aannames, maar kiest hij de meest plausibele uitleg. Voor de vier huwelijken en de daaruit geboren kinderen zou het handig zijn een beknopte stamboom toe te voegen. Door de steeds wisselende allianties is het soms lastig het overzicht te behouden. Een overzicht van welk kopstuk wanneer welke machtspositie bekleedde zou daarbij helpen. Al kun je dit boek natuurlijk ook nog een keer lezen.
Mooiste zin:
Zeggenschap betekende overleg, overleg betekende vertraging, vertraging betekende vermoeidheid, en vermoeidheid leidde uiteindelijk tot een compromis waarin de centrale regering uit geldnood meestal met minder genoegen nam dan waarop was ingezet.
René van Stipriaan – De Zwijger: Het Leven van Willem van Oranje
Quirido Facto (Amsterdam) 2021
De wereld van de adel draaide als een permanent bewegend feest van gearrangeerd huwelijk naar toernooi, naar blijde intocht, naar jachtpartij of begrafenis. Een constant aangeblazen molen van allerhande belangen, die steeds veranderden als een kans zich aandiende om het eigen blazoen verder op te poetsen. Willem van Oranje laveerde flexibel door die wereld, waar hij snel opklom tot letterlijke steunpilaar van de Spaanse koning. Daar hoorden nachtelijke slemppartijen met andere edelen als de hertog van Alva en de graaf van Egmond bij. Daar werden vriendschappen gesmeed en vijanden geboren.
Dat liefde in die wereld niet telde bleek vooral uit het ongelukkige tweede huwelijk. Na het overlijden van zijn eerste vrouw Anna van Buren trouwde Oranje met Anna van Saksen. Ontrouw over en weer, een standaard verpozing van de edelen, bracht dit ijzige verstandshuwelijk uiteindelijk tot een eind, waarna Anna onder de verstikkende vleugels van haar familie wegkwijnde. Er zouden nog twee strategische huwelijken volgen. Uit de vier huwelijke wisten twaalf kinderen volwassenheid te bereikten. Voldoende om een dynastie te starten.
Oranje liet zich vrijwel nooit in de kaarten kijken. Hij was een meester in het in stille berekening bepalen van zijn positie en wekte zo bij de oppositie de indruk dat hij aan hun kant stond. Zo hield hij de Spaanse koning in woord en gebaar lange tijd aan het lijntje. Met gebruikmaking van allerlei trucs, zoals het spuien van misinformatie, verdachtmakingen en het mythologiseren van zijn eigen leven in een stortvloed aan pamfletten, streed hij ook met de pen. Wat zijn werkelijke intenties waren bleef onduidelijk. Koos hij voor eigen belang en het vullen van zijn eigen zakken of was hij daadwerkelijk begaan met religievrijheid en van Spanje en andere begerende mogendheden onafhankelijke Nederlanden?
Zijn strijd verliep met horten en stoten. Talloze oekazes en kongsi’s, constant wisselende allianties, flinterdunne bondgenootschappen, vrienden die vijanden werden en permanente zorgen om de boel te kunnen financieren, brachten Oranje steeds weer in het nauw. Smeulende geloofstwisten tussen katholieken en calvinisten laaiden telkens weer op en zorgden met de vrijwel permanente staat van oorlog en de daarbij horende plunderende hongerige huurlingen voor veel onrust. Oranje, de Spaanse koning en zijn vazallen, de Fransen met de hertog van Anjou, de landvoogd Matthias die door Oranje als marionet naar binnen was gehaald, de Staten-Generaal en de gewesten probeerden het elkaar aan te wrijven. In dit politieke spinnenweb trachtte Oranje de touwtjes in handen te krijgen. Hij moest dan wel eindelijk kleur bekennen en de Spaanse koning de rug definitief toekeren.
De koning kon dit niet onbestraft laten, zoals veel met Oranje samenspannende edelen al een kopje kleiner gemaakt waren, moest deze luis ook met geweld uit de pels geplukt worden. De meeste complotten om de Spaanse wens ten uitvoer te brengen werden vroegtijdig verijdeld. Toen dat een keer niet lukte, kwam Oranje er met een flinke schotwond door zijn mondholte af. De aanslag van de katholieke Oranjehater Balthasar Gerards in Delft werd hem wel fataal.
Van Stipriaan heeft het strak ingevlochten verhaal van Willem van Oranje grotendeels weten te ontrafelen. Geen sinecure, omdat alle draadjes flink in elkaar verstrikt zaten. Door te speuren in brieven, archiefstukken en kronieken van tijdgenoten weet hij de man en zijn wereld, zijn gedachten, zijn keuzes en zijn agenda aan de oppervlakte te krijgen. Waar dat niet lukt vervalt hij niet in aannames, maar kiest hij de meest plausibele uitleg. Voor de vier huwelijken en de daaruit geboren kinderen zou het handig zijn een beknopte stamboom toe te voegen. Door de steeds wisselende allianties is het soms lastig het overzicht te behouden. Een overzicht van welk kopstuk wanneer welke machtspositie bekleedde zou daarbij helpen. Al kun je dit boek natuurlijk ook nog een keer lezen.
Mooiste zin:
Zeggenschap betekende overleg, overleg betekende vertraging, vertraging betekende vermoeidheid, en vermoeidheid leidde uiteindelijk tot een compromis waarin de centrale regering uit geldnood meestal met minder genoegen nam dan waarop was ingezet.
1
2
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jelto Duuk
Gesponsord
Onder leiding van miljonair Anne helpt Jessie in 1918 bij de Franse wederopbouw door kinderbibliotheken op te zetten in omgebouwde ambulances. Totdat ze op een dag spoorloos verdwijnt.
'Uniek aan Wondermond is de keuze van Goemans om een verwende, kortzichtige, mannelijke tiener als hoofdpersonage te nemen in een verhaal dat zo duidelijk stoelt op vrouwenstemmen en verborgen vrouwenleed.'
'Vanhauwaert weet een unieke literaire ervaring te creëren. De inhoud en vorm zijn zo met elkaar versmeed dat ze niet los van elkaar gezien kunnen worden,' zegt de vakjury over het debuut.
Een hartverwarmend verhaal over vasthouden en loslaten te midden van de storm, en een vriendschap die zelfs de diepste wonden heelt. Van de auteur van Onder de magnolia.
