Lezersrecensie
Haruki Murakami – Hard-Boiled Wonderland en het Einde van de Wereld
Leesjaar 3 september 2021
Haruki Murakami – Hard-Boiled Wonderland en het Einde van de Wereld
Vertaling Marion op den Camp en Maxim de Winter
Atlas Contact (Amsterdam/Antwerpen) 2012
Jaren geleden, ergens halverwege de jaren negentig, las ik een artikel over Haruki Murakami. Het zal naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van de Opwindvogelkronieken geweest zijn, want dat boek schafte ik destijds aan. Het duurde even voordat ik het las, maar het smaakte naar meer, dus Kafka op het Stand en De Jacht op het Verloren Schaap vulden mijn collectie in de loop der jaren aan. Mijn digitale bibliotheek omvat inmiddels ook veel van zijn andere boeken, ik ben er nog niet aan toe gekomen. Nu dus Hard-Boiled Wonderland en het Einde van de Wereld.
Marcel Proust dook al op in mijn hoofd voordat zijn naam in de tekst voorbij kwam, ook Franz Kafka was niet ver weg bij de dwaaltocht door het vreemde en haast oneindige kantoorgebouw waar de hoofdpersoon zich moet melden voor een opdracht. De professor die zijn assistentie heeft verzocht, heeft een methode om het omgevingsgeluid uit te zetten. Best handig, alleen niet als je een begeleidster goed wilt begrijpen zonder de broodnodige expertise in liplezen. Met speciale apparatuur kunnen vijanden op afstand worden gehouden. Er moet gevoelige data worden omgezet in een geheime cijfercode en er zijn meerdere kapers op de kust, die deze voor hun eigen schimmige doelen en opdrachtgevers willen inzetten. Zo blijft steeds de vraag wie waarom goede of slechte bedoelingen heeft, wie te vertrouwen is en welke motieven er precies spelen. Kijk in elk geval goed uit voor de Hekelingen.
Ben je net een beetje gewend aan deze wonderlijke wereld van het immense kantoorgebouw met het verborgen laboratorium, verstopt achter waterval in de diepe kelder, zit je ineens zonder schaduw opgesloten in een stad met een muur, waaruit ontsnappen niet mogelijk is. Daar is de enige taak het lezen van oude dromen. Zonder doel, het gaat alleen om het lezen van de dromen uit de voorraad schedels. Ze hoeven niet onthouden, geanalyseerd, opgeschreven of doorverteld te worden.
Wat deze twee verhalen met elkaar te maken hebben wordt steeds duidelijker. Als lezer ben je door Murakami alweer op het verkeerde been gezet. Je vraagt je af waarom de schedel die de hoofdpersoon van de professor heeft gekregen zo belangrijk is, waarom hij eenhoorns van het ene verhaal naar het andere laat huppelen, of dit een detective is of een aanklacht tegen de consumptiemaatschappij, of allebei en meer. Aan het einde van de wereld is al het onlogische logisch of in elk geval is het gelukt boven te komen op de trap van Escher, met snel stijgend water tot aan het middel. Er is nog leven, zelfs zonder schaduw, want the pipes, the pipes are calling.
Terecht of onterecht ongelezen?
Er spelen zich vreemde situaties af in de gewone wereld. Dat is niet vreemd in een boek van Murakami. Deze wereld vult hij met rare snuiters die de boel grondig verbouwen, levensgevaarlijke vis vererende wezens en dames waar, indien alles meewerkt, naar hartenlust mee gevreeën kan worden. Het op het oog normale kantoorgebouw is voorzien van een immense lift zonder knoppen, waarvan niet duidelijk is of hij omhoog of omlaag gaat. De kantoren, in een labyrint van gangen, zijn niet logisch genummerd en in de diepe kelder is achter een waterval een laboratorium gerealiseerd. Vanuit het laboratorium is een vluchtroute ingericht, een soort klimparcours, waar Hekelingen, bloedzuigers en snel stijgend water op de loer liggen. Via het riool worden uiteindelijk de metrotunnels bereikt, waar de Hekelingen de laatste horde zijn richting de buitenwereld. Parallel aan deze wonderlijke wereld is er de ommuurde wereld waar schaduw van mens wordt gescheiden. Iedereen heeft er zijn eigen taak en leeft in een eeuwig herhalende routine oneindig voort. Alleen de vogels kunnen vrij over de muur vliegen en de eenhoorns mogen buiten de muren grazen. In de winter sterven ze massaal binnen de muren van de stad. In hun schedels schuilen de dromen, die gelezen moeten worden.
In de eerste hoofdstukken zijn het echt gescheiden werelden. De samenhang blijft onduidelijk. Gedurende het boek raken ze steeds meer met elkaar verweven. Het vergt veel verbeeldingskracht om dit weefwerk van Murakami te doorgronden. Zoek daarbij niet naar logica of een realistisch plot. Ga ook niet op jacht naar wetenschappelijke verklaringen, het is een fantasierijke roman! Omdat het vol vaart en met de nodige humor is geschreven, met veel referenties aan muziek, film en literatuur heb ik erg genoten van deze vreemde vertelling. De wonderlijke werelden komen, ondanks alle vreemde locaties, tot leven als je dat toelaat.
Deins je niet terug voor een bizar verhaal in een absurde wereld met een plot dat niet gestoeld is op iets dat in de werkelijke wereld zou kunnen gebeuren, sla dan deze Murakami blind open. Laat hem links liggen als je liever een realistisch verhaal leest, waar schaduwen keurig hun personage blijven volgen.
Mooiste zin
Pijnscheuten schoten door mijn hoofd, alsof iemand het als schietterrein gebruikte.
Haruki Murakami – Hard-Boiled Wonderland en het Einde van de Wereld
Vertaling Marion op den Camp en Maxim de Winter
Atlas Contact (Amsterdam/Antwerpen) 2012
Jaren geleden, ergens halverwege de jaren negentig, las ik een artikel over Haruki Murakami. Het zal naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van de Opwindvogelkronieken geweest zijn, want dat boek schafte ik destijds aan. Het duurde even voordat ik het las, maar het smaakte naar meer, dus Kafka op het Stand en De Jacht op het Verloren Schaap vulden mijn collectie in de loop der jaren aan. Mijn digitale bibliotheek omvat inmiddels ook veel van zijn andere boeken, ik ben er nog niet aan toe gekomen. Nu dus Hard-Boiled Wonderland en het Einde van de Wereld.
Marcel Proust dook al op in mijn hoofd voordat zijn naam in de tekst voorbij kwam, ook Franz Kafka was niet ver weg bij de dwaaltocht door het vreemde en haast oneindige kantoorgebouw waar de hoofdpersoon zich moet melden voor een opdracht. De professor die zijn assistentie heeft verzocht, heeft een methode om het omgevingsgeluid uit te zetten. Best handig, alleen niet als je een begeleidster goed wilt begrijpen zonder de broodnodige expertise in liplezen. Met speciale apparatuur kunnen vijanden op afstand worden gehouden. Er moet gevoelige data worden omgezet in een geheime cijfercode en er zijn meerdere kapers op de kust, die deze voor hun eigen schimmige doelen en opdrachtgevers willen inzetten. Zo blijft steeds de vraag wie waarom goede of slechte bedoelingen heeft, wie te vertrouwen is en welke motieven er precies spelen. Kijk in elk geval goed uit voor de Hekelingen.
Ben je net een beetje gewend aan deze wonderlijke wereld van het immense kantoorgebouw met het verborgen laboratorium, verstopt achter waterval in de diepe kelder, zit je ineens zonder schaduw opgesloten in een stad met een muur, waaruit ontsnappen niet mogelijk is. Daar is de enige taak het lezen van oude dromen. Zonder doel, het gaat alleen om het lezen van de dromen uit de voorraad schedels. Ze hoeven niet onthouden, geanalyseerd, opgeschreven of doorverteld te worden.
Wat deze twee verhalen met elkaar te maken hebben wordt steeds duidelijker. Als lezer ben je door Murakami alweer op het verkeerde been gezet. Je vraagt je af waarom de schedel die de hoofdpersoon van de professor heeft gekregen zo belangrijk is, waarom hij eenhoorns van het ene verhaal naar het andere laat huppelen, of dit een detective is of een aanklacht tegen de consumptiemaatschappij, of allebei en meer. Aan het einde van de wereld is al het onlogische logisch of in elk geval is het gelukt boven te komen op de trap van Escher, met snel stijgend water tot aan het middel. Er is nog leven, zelfs zonder schaduw, want the pipes, the pipes are calling.
Terecht of onterecht ongelezen?
Er spelen zich vreemde situaties af in de gewone wereld. Dat is niet vreemd in een boek van Murakami. Deze wereld vult hij met rare snuiters die de boel grondig verbouwen, levensgevaarlijke vis vererende wezens en dames waar, indien alles meewerkt, naar hartenlust mee gevreeën kan worden. Het op het oog normale kantoorgebouw is voorzien van een immense lift zonder knoppen, waarvan niet duidelijk is of hij omhoog of omlaag gaat. De kantoren, in een labyrint van gangen, zijn niet logisch genummerd en in de diepe kelder is achter een waterval een laboratorium gerealiseerd. Vanuit het laboratorium is een vluchtroute ingericht, een soort klimparcours, waar Hekelingen, bloedzuigers en snel stijgend water op de loer liggen. Via het riool worden uiteindelijk de metrotunnels bereikt, waar de Hekelingen de laatste horde zijn richting de buitenwereld. Parallel aan deze wonderlijke wereld is er de ommuurde wereld waar schaduw van mens wordt gescheiden. Iedereen heeft er zijn eigen taak en leeft in een eeuwig herhalende routine oneindig voort. Alleen de vogels kunnen vrij over de muur vliegen en de eenhoorns mogen buiten de muren grazen. In de winter sterven ze massaal binnen de muren van de stad. In hun schedels schuilen de dromen, die gelezen moeten worden.
In de eerste hoofdstukken zijn het echt gescheiden werelden. De samenhang blijft onduidelijk. Gedurende het boek raken ze steeds meer met elkaar verweven. Het vergt veel verbeeldingskracht om dit weefwerk van Murakami te doorgronden. Zoek daarbij niet naar logica of een realistisch plot. Ga ook niet op jacht naar wetenschappelijke verklaringen, het is een fantasierijke roman! Omdat het vol vaart en met de nodige humor is geschreven, met veel referenties aan muziek, film en literatuur heb ik erg genoten van deze vreemde vertelling. De wonderlijke werelden komen, ondanks alle vreemde locaties, tot leven als je dat toelaat.
Deins je niet terug voor een bizar verhaal in een absurde wereld met een plot dat niet gestoeld is op iets dat in de werkelijke wereld zou kunnen gebeuren, sla dan deze Murakami blind open. Laat hem links liggen als je liever een realistisch verhaal leest, waar schaduwen keurig hun personage blijven volgen.
Mooiste zin
Pijnscheuten schoten door mijn hoofd, alsof iemand het als schietterrein gebruikte.
3
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jelto Duuk
Gesponsord
Onder leiding van miljonair Anne helpt Jessie in 1918 bij de Franse wederopbouw door kinderbibliotheken op te zetten in omgebouwde ambulances. Totdat ze op een dag spoorloos verdwijnt.
'Uniek aan Wondermond is de keuze van Goemans om een verwende, kortzichtige, mannelijke tiener als hoofdpersonage te nemen in een verhaal dat zo duidelijk stoelt op vrouwenstemmen en verborgen vrouwenleed.'
'Vanhauwaert weet een unieke literaire ervaring te creëren. De inhoud en vorm zijn zo met elkaar versmeed dat ze niet los van elkaar gezien kunnen worden,' zegt de vakjury over het debuut.
Een hartverwarmend verhaal over vasthouden en loslaten te midden van de storm, en een vriendschap die zelfs de diepste wonden heelt. Van de auteur van Onder de magnolia.
