Het hoofd niet afwenden

‘Hij zat van zeven uur ’s morgens tot zes uur ‘s avonds achter zijn bureau, zonder onderbreking. Soms stond er aan het einde van de middag nog zo’n lange rij dat hij doorging tot het buiten donker werd.’
Niet alleen gisteren of vandaag maar ook in 1940 stond er een lange rij met vluchtelingen, enkel met een sprankje hoop, voor de deur……
In Litouwen was Jan Zwartendijk directeur van Philips en daarnaast consul voor Nederland. Vanuit deze laatste positie heeft hij in 1940, op het moment suprême in Litouwen, in korte tijd enkele duizenden visa uitgeschreven voor gevluchte Joden uit Polen. Zij zaten als ratten in de val, de meeste Westerse landen hadden al in de jaren dertig hun grenzen voor Joden gesloten. In samenwerking met de Nederlandse ambassadeur in Riga en de Japanse consul in Kaunas (Litouwen), ontwierp hij een vluchtroute die liep via Rusland naar Japan en vervolgens naar Curaçao. Het was een weldoordacht plan van mensen die het hoofd niet hebben afgewend toen medemensen groot gevaar liepen.
Het verhaal van Jan Zwartendijk moet doorverteld worden. Deze geschiedenis geeft ongelofelijk veel hoop. Hoop dat uiteindelijk niet alle menselijke inspanningen tevergeefs zijn maar het goede zal zegevieren.
Het heeft tientallen jaren geduurd voor Zwartendijk in 1997 postuum de Yad Vashem-eretitel ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’ kreeg. In het boek wordt duidelijk hoe dit kon gebeuren. Terwijl wij met z’n allen naar Schindler’s List keken was dit grote Nederlandse verhaal voor de meesten nog onbekend.