Nescio. Leven en werk van J.H.F. Grönloh

“Door die intense aandacht slaagde hij erin om als het ware de regisseur van zijn eigen wereld te worden. Dan wordt het landschap bezield, laten de dingen hun ware werkelijkheid zien. Op die manier zijn ze onttrokken aan de beperkingen van tijd en plaats.”
In een vuistdik boek zet Lieneke Frerichs het leven van Nescio chronologisch op papier. De vele brieven uit het familiearchief geven haar dit inzicht. Het wordt nooit saai en Frerichs mooi en zuiver taalgebruik vloeien over het papier: “Maar met evenveel recht kan men het verlangen om volledig vrij te zijn (zoals de uitvreter) en de daarmee samenhangende opstandigheid tegen alles wat die vrijheid blokkeert de kern van Nescio’s werk noemen.”
Boeiend zijn ook de passages over het ontstaan van Nescio’s verhalen. De inspanning, het telkens schrijven en herschrijven. De uitgevers die niet in de rij staan omdat de verhalen spreektaal bevatten of “de hoge heren” op de hak nemen. Niet bon ton in die tijd en daarmee een risico voor de uitgever.
Naast het persoonlijke leven komt ook de tijdsgeest van het einde van de negentiende eeuw tot en met de Tweede Wereldoorlog tot leven. De preutsheid, geringe welvaart en de slechte woonomstandigheden. De expansiedrift van ondernemers waardoor Grönloh als zakenman in koloniaal Brits-Indië verzeild raakt maar ook de beperkte medische mogelijkheden tot na de Tweede Wereldoorlog, die ieders maar ook zijn leven raken.

De epiloog van tien bladzijden vormt de apotheose van deze biografie. Frerichs schetst in samenvattende vorm heel gebalanceerd, het complexe leven van Grönloh: “Zijn verhalen zijn dan ook doortrokken van tegenstellingen. Ontroering wordt afgewisseld met nuchterheid, verlangen met berusting, droom met werkelijkheid, oprechtheid met ironie, ironie met vertedering, humor met melancholie en tragiek; eeuwigheidservaringen staan naast een besef van tijdelijkheid, vrijheidsdrang naast gebondenheid.”
De kleine geschiedenis van Grönloh in de grote geschiedenis van zijn tijd maken dat ik vandaag meer dan gisteren begrijp waarom ik zijn verhalen van “De uitvreter”, “Titaantjes” en “Dichtertje” blijf lezen. Ieder kan zijn eigen antwoord in deze biografie zoeken ….