Leuke SF-verhalen die ook voor volwassen lezers boeiend zijn

Als jonge tiener las ik een bundel met korte verhalen die ik uit de bibliotheek had geleend (hij kwam van bij de jeugdboeken, dus het was voor de leeftijd dat ik ook de volwassen boeken mocht lenen). Een van de verhalen in deze bundel maakte diepe indruk op me. Het ging over een doorzichtige substantie die uit de grond ontsnapte toen mensen te diep groeven en die langs een helling omlaag stroomde. Al het levende dat er in terecht kwam, loste op in het niets. Van mensen die door de stroom werden ingehaald was als laatste nog hun kloppende hart zichtbaar. Dat beeld bleef me bij. Maar later kon ik het boekje niet meer terugvinden. Ik had namelijk de titel niet meer voor de geest staan, maar was ook de naam van de auteur vergeten. Dat maakt het heel erg moeilijk ... Tot ik vorig najaar een boek over de geschiedenis van de Nederlandstalige SF mocht proeflezen (geschreven door Paul van Leeuwenkamp) en daarin de naam Anton Quintana tegenkwam. Het was alsof er een vonk door mijn hersenen trok. Want die schrijver was het! Enig gegoogle bracht me op deze bundel en ik kon hem bestellen bij een tweedehands boekwinkel. Uit de inhoudsopgave herkende ik echter geen enkele titel ... Dus toch een beetje onzeker begon ik met lezen.
Om een lang verhaal kort te maken: ja, het verhaal dat ik zocht, 'Blijf zitten waar je zit', staat wel degelijk in deze bundel. Natuurlijk was het voor mij als volwassen lezer minder heftig om te lezen dan het voor mij als tiener was, maar het is nog steeds een effectief SF/horror-verhaal over een bijna Lovecraftiaanse bedreiging en met een milieu-bewuste insteek.
Wat me verraste is dat er nog meer verhalen uit deze bundel waren die me al die tijd waren bijgebleven. Zoals het wat langere 'Een val in de tijd', waarin de hoofdpersoon op een vernietigde Aarde belandt waar alleen reusachtige ratten het overleefd hebben. Een van de eerste 'alternatieve evoluties' die ik tegenkwam en een die de eerste SF-verhalen die ik als tiener schreef had beïnvloed! Ook het openingsverhaal, 'De ijzeren harp', herinnerde ik me nog (met name het einde, waarin je sympathie als lezer opeens bij een andere partij komt te liggen). 'Na zeshonderdduizend jaar' bleek ik ook te herkennen, omdat het speelt met ons eigen tijdsperspectief en hoe andere wezens wellicht een heel ander idee van tijd hebben. Er waren nog meer verhalen die ergens in mijn hersenen een plekje hadden gekregen, zoals 'De blinde schutter', waarin een door een roofridder overmeesterde ridder een kans krijgt op vrijheid, of het aangrijpende 'Strijder' over een Japanse soldaat jaren na de oorlog.
Een aantal andere verhalen herinnerde ik me niet, maar kon ik nu prima waarderen. Vooral vanwege de fantastische wending aan het eind - die soms heerlijk wreed was, zoals in 'De grote postzegelkraak'. Die laatste zin, geweldig!- of die voor een jeugdboek een verrassend negatief mensbeeld tentoonspreidde, zoals in 'Onderwereld' waarin een gat ontstaat in de oceaanbodem. Terwijl menselijke duikers de grot daaronder willen verkennen, willen de bewoners van die grot een kijkje nemen in onze wereld ...
Een paar verhalen hadden een minder boeiend einde. Eentje was zelfs heel cliché, zoals 'Glitter', waarvan de hoofdpersonen uiteindelijk Adam en Eva blijken. Dat was ook in 1980 al afgezaagd. andere verhalen waren eigenlijk niet meer dan spannende avonturenverhalen, maar ook die waren goed geschreven, met effectieve beschrijvingen van andere landen en andere culturen. De auteur had zelf veel gereisd en dat merk je want moeiteloos brengt hij de lezer van Zuid-Amerika naar Papoea Nieuw-Guinea en van de Jordaan in 1200 voor Christus naar de Griekse Olympische spelen. Maar de meeste verhalen werkten - ook voor mij als volwassen lezer.
Wat we beschouwen als geschikte taal in een jeugdboek is in de afgelopen 44 jaar misschien verandert - want Quintana gebruikt hier en daar best moeilijke woorden en zijn zinnen zijn niet per se eenvoudig. Het is heel toegankelijk, maar een volwassen lezer vindt het volgens mij niet kinderachtig (ik in elk geval niet). Ook de thematiek doet, ik hintte er al naar, volwassen aan, met aandacht voor de manier waarop mensen omgaan met degenen die anders zijn dan zij en hoe 'othering' kan leiden tot uitsluiting, tot het ontstaan van oorlogen, tot het omgaan met het milieu en de tijdelijke natuur van onze menselijke beschaving.
Voor wie interesse heeft in korte SF/avonturenverhalen van Nederlandse bodem, is dit echt een aanrader. Wie de geschiedenis van SF in ons taalgebied wil leren kennen, moet ook deze bundel lezen, want de verhalen zijn echt niet alleen voor kinderen leuk. Ik bedoel ... in de lucht zwevende, kloppende harten ... Voor mij was het een feest van herkenning, terug naar mijn roots als SF-lezer en SF-schrijver. En dit boek zal nu voor altijd in mijn collectie blijven.