Goed geschreven kosmische horror
Had Lovecraft kunnen voorzien dat de mythologie die hij verzon een eigen leven zou gaan leiden en talloze schrijvers zich zouden wagen aan de kosmische horror die hij zo populair maakte? Er vindt in de horrorwereld nu veel discussie plaats over de minder frisse aspecten van Lovecrafts werk, met name zijn vreemdelingenhaat. Dat onderstreept echter de levendigheid van zijn verbeeldingswereld, want andere auteurs met net zulke denkbeelden zijn allang vergeten. Bovendien zorgt het ervoor dat schrijvers komen met hun eigen variaties op de mythos, waarbij het racistische gedachtegoed van Lovecraft wordt ontleed en zelf als monsterlijk wordt gepresenteerd - denk aan de recente serie ‘Lovecraft Country’. Ook in Nederland is Lovecraft bekend geworden en putten meerdere auteurs inspiratie uit zijn werk. Dat leidde onder andere tot de recente bundel ‘Lovecraft in de polder’. Het aandachtig lezen van die bundel suggereert echter dat het niet makkelijk is in de voetsporen te treden van de meester. In sommige verhalen worden Cthulhu c.s., de oude goden, gereduceerd tot wezens met tentakels of ogen op vreemde plekken. Weer andere vertellingen proberen angst op te wekken met levendige beschrijvingen en liters bloed. Beide missen het aspect wat deze horror ‘kosmisch’ maakt, het suggereren van het onbegrijpelijke, de glimp van een werkelijkheid onder de wereld die we waarnemen, die als we haar volledig zouden zijn ons van ons verstand zou ontroven. Kosmische horror zet ons wereldbeeld aan het wankelen en doet ons twijfelen aan onze rationaliteit. Het gaat niet zozeer om walging of de angst je leven te verliezen, maar om het kwijtraken van het gevoel dat het leven betekenis heeft. Verhalen die komen met bloed en martelingen hebben hun doelen veel te laag gesteld. Toen ik las dat de bundel ‘Gepelde aarde’ verhalen bevatte die waren geïnspireerd door H.P. Lovecraft en andere beoefenaars van de kosmische horror, was ik nieuwsgierig welke kant de auteur zou opgaan. Ik had niet bezorgd hoeven zijn. Dolf Wagenaar kent het genre uitstekend, dat blijkt ook uit de lijst van auteurs waar hij zich door heeft laten inspireren. Hij weet wat er onderscheidend is aan kosmische horror. Er is wel wat gruwelijkheid te vinden, maar de angst komt hier duidelijk uit wat zich onder het vernis van onze werkelijkheid bevindt, het gevoel dat we elk moment onze greep op de realiteit kunnen kwijtraken. Hij neemt ook niet zijn toevlucht tot goedkope schrikeffecten of oppervlakkige beschrijvingen, maar beschikt over een groot vocabulaire, waarmee hij een unheimische sfeer weet op te roepen. En ook daarmee treedt hij in de voetsporen van Lovecraft, die immers ook graag bijzondere woorden bezigde. De sfeer van oude gebouwen, een afdaling in een put, een toeristisch stadje met een geheim, het is allemaal zo opgeschreven dat je een kille mist om je heen voelt en niet anders kunt dan verder lezen. Ik kwam een paar redactiefoutjes tegen, maar niets om over naar huis te schrijven. Wagenaar kiest ervoor de goden en wezens van Lovecraft niet letterlijk ten tonele te voeren, maar eigen scenario’s te scheppen. Dat is ook te prijzen. Ik vond op sommige plekken dat hij teveel doorschoot naar het absurdistische. Ik snap dat sommige verhalen uiting gaven van een droomlogica en dat dit bijdroeg aan de vervreemding. Maar er waren ook gevallen waarbij het einde van het verhaal niet leek aan te sluiten bij het plot en ik teveel in verwarring achterbleef, zoals bij het verhaal ‘De ontmanteling’. Dat zegt misschien meer over mijn intellectuele tekortkomingen, want er lijkt gezien het opschrift wel een connectie te zijn. Tot mij drong die in elk geval niet door. ‘De veroordeling’ vond ik ook wat te veel op onlogische droomlogica rusten, waarbij ik niet alle beelden begreep. Hetzelfde gold voor ‘Vier onbeweeglijke vignetten’ dat voor mij te weinig verhaal bevatte. De meeste verhalen overtuigden echter wel. ‘De ontpopping’ volgt een schrijver op zoek naar een weeshuis in een bos. Hij treft iets naars aan: de weesmoeder … ‘Het gebreide dekentje’ werkt toe naar een geweldig, gruwelijk einde. Goed gedaan. ‘De teen’ is een naar mijn mening geslaagde hommage aan Edgar Allan Poe. ‘De opening in het huis nabij Chaton’ is een heerlijke Lovecraftiaanse vertelling, met een 19e eeuwse sfeer, onderzoekers die insecten bestuderen en een karakter die in toenemende mate het verstand verliest. Geweldig verhaal. ‘Bijwerkingen’ volgt daarop en is ook sterk, maar gesitueerd in een modernere omgeving. ‘De indaling’ volgt een marskramer die in een dorp terechtkomt waar de put vergiftigd lijkt te zijn. Hij besluit de put nader te onderzoeken. Dat had hij beter niet kunnen doen. Een goed verhaal, al vond ik het niet heel mooi dat ergens een vergelijking wordt getrokken met een bioscoopzaal, compleet met split screen. Gezien de hoofdpersoon geen bioscoop zou kennen, kwam dit anachronistisch over. Ik vond ‘De stadswandeling’ heerlijk sinister: bij een rondleiding door een oud stadje wordt de groep toeristen steeds kleiner … Het einde deed me grijnzen. Het slotverhaal ‘De moderne prometheus’ beviel me ook. Al met al veel sterke verhalen, die bewijzen dat ook Nederlandse auteurs de ‘kosmische horror’ prima beheersen. Wat mij betreft een aanwinst voor het genre.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Johan Klein Haneveld
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
