Wondermond - Anne-Gine Goemans

Afgelopen zondagavond zag ik in het programma Vroege vogels een groot item over Paesens-Moddergat, twee vissersdorpjes aan de Noord-Friese kust waarbij naast de natuur ook de geschiedenis aan de orde kwam. In 1883 vergingen in een zware storm 17 vissersschepen en verdronken maar liefst 83 mannen en jongens uit deze twee dorpen. De vrouwen, vaak met grote gezinnen, bleven alleen achter, en kwamen in diepe armoede terecht.
Een jaar of vijf geleden hoorde schrijfster Anne-Gine Goemans over deze ingrijpende gebeurtenis. Net als bij haar andere boeken gebruikt ze een historische gegeven, nu de scheepsramp, als basis voor haar nieuwe boek Wondermond, haar fictieve naam voor Moddergat. En ook nu krijgen kwetsbare mensen die in verzet komen een hoofdrol in dit boek.

De vrouwen van Wondermond
Na een gedicht van Judith Herzberg over ‘hoop’ opent Goemans het boek met een hoofdstuk over Nanne. Deze vissersvrouw verliest in 1901 (en dus niet in 1883) haar man, grote liefde en kostwinner, tijdens de beruchte storm. Door die verschuiving in jaartal zitten we meteen in een roman en niet in een journalistiek verslag. Maar de diepe armoede die sommige vrouwen tot prostitutie dwingt is heel realistisch. Friesland was in die tijd de armste provincie van Nederland. Ook de vrouwen van Wondermond (lees: Moddergat) hadden met geweld en seksuele uitbuiting te maken. En eigenlijk deden de staat, noch de kerk echt iets voor de nabestaanden. In een historische lijn van moeders en dochters schetst Goemans het verzet en de veerkracht van vier vrouwen in de familie van de jonge Boye, het hoofdpersonage in Wondermond; een jongen in het heden die zelf ook moet opstaan na een ingrijpende gebeurtenis.

De val
Boye de Koning (what’s in a name?) is 17 jaar, een verwende zoon van rijke ouders. Hij is een luxe leventje gewend in de beste wijk van Bloemendaal. Hem kan niets gebeuren, hij gaat een stralende toekomst tegemoet. Totdat blijkt dat zijn vader een beleggingsfraudeur is in de top van een piramidespel. Papa wordt opgepakt en de FIOD legt beslag op alle bezittingen van het hele gezin, waaronder de peperdure tasjes van mama Reina en ook Boyes splinternieuwe scooter. Reina en Boye verliezen dus letterlijk alles. De enige plek waar ze terecht kunnen is het kleine, eenvoudige vissershuisje van Wiep, de moeder van Reina, aan de rand van de Waddenzee in het uiterste noorden van Friesland. Daar wordt het zoldertje een beetje afgestoft en kan Reina op een logeerbedje en Boye op een luchtmatrasje slapen. Zwaar gefrustreerd moet Boye onder ogen zien dat zijn leven echt een heel andere wending heeft gekregen, want ze hebben natuurlijk geen geld en ook geen status meer. Reina gaat uiteindelijk bij een callcentre werken en Boye vindt werk bij de visafslag. En daar heeft hij natuurlijk niets meer aan zijn keurige sweaters en polo’s. Gelukkig past hij in de kleren van de overleden broer van Reina.

De opstanding
Het historische verhaal over de gevolgen van de scheepsramp lezen we in vier hoofdstukken over de vrouwen, Nanne, Famke, Wiep en Reina, eigenlijk de heldinnen van het boek. Deze lijn lezen we parallel aan het verhaal van Boye over zijn verzet, acceptatie en groei in zijn nieuwe leven. Zijn mooie sneakers, zijn zachte handjes, zijn onhandigheid en boosheid maken heel langzaam plaats voor berusting en acceptatie. Heel langzaam moet hij erkennen dat papa eigenlijk een gewone oplichter is die terecht in de cel belandt. Aanvankelijk is het zo dat de mannen en de jongens van Wondermond hem in hun midden tolereren. Na verloop van tijd wordt hij gewoon opgenomen in hun midden, gaat hij mee naar een schuurfeest en leert hij óók de meisjes van het dorp kennen. Een mooie rol is er voor strandjutter Anne, de oude jeugdvriend van Reina, die hem op sleeptouw neemt, hem in zijn eigen waarde laat en er voor zorgt dat hij niet in zeven sloten tegelijk loopt. Anne heeft zodoende een belangrijke rol in de groei van Boye, in de acceptatie van de situatie en de stap naar zelfstandigheid die het jongetje met de grote mond in Bloemendaal nog ontbeerde. En voor de couleur locale zorgen de drie broers Krab, onbehouwen zeebonken met het hart op de juiste plek. Zij blijken een veilige haven waar Boye altijd bij binnen kan lopen.

Coming-of-age
In bijna alle boeken van Anne-Gine Goemans lezen we over een jongere die op de rand van volwassenheid staat. De ontwikkeling naar volwassenheid is bij Goemans eigenlijk nooit een zoektocht maar eerder een worsteling. Armoede en onrecht, schuld en schaamte, misbruik, seksualiteit en geweld zijn steeds terugkerende thema’s in het werk van Goemans. En behalve de vrouwen van Wondermond krijgt ook Boye zijn deel van deze ellende. Dankzijn zijn omgeving weet hij zijn problemen te overwinnen. Naast de reeds genoemde Anne met zijn nuchterheid, eerlijkheid en compassie, zijn dat vooral zijn oma Wiep én Reina. Zowel Wiep als Reina gaan bij tegenslag niet bij de pakken neerzitten, maar rapen de scherven op en gaan verder met hun leven. Deze voorbeelden doen Boye inzien dat hij echt zélf richting moet geven aan de volgende stap in zijn leven. Hij moet zélf keuzes maken, over zijn (verloren) verleden heen stappen en dat alles lós van zijn directe omgeving.
Er is veel te genieten in deze roman: de onmacht van de verwende tiener, de wrok van de bedrogen echtgenote, de nuchterheid van de dorpelingen, de wijsheid van de ouderdom. de wraak van moeder Nanne en dochter Famke. Hoe vér in afstand we ook van Wondermond mogen wonen, de gebeurtenissen zijn heel herkenbaar en hadden ook bij ons de hoek kunnen plaatsvinden. De research van Goemans en haar beeldende taal doen recht aan het vissersdorp. Je voelt de golven van de zee en de rukkende wind op de dijk en je ruikt de vis en het verschaalde bier. De vorm van de parallel vertelde verhalen houden de lezer alert en de verontwaardiging over de behandelde thema’s maken Wondermond een boek dat veel jongeren vanaf een jaar op vijftien zal boeien.