Ook vieze seks en hysterische vrouwen kunnen saai worden

De stoere man die regelmatig aanschuift bij talkshows als DWDD. De bekende immigrant van Turkse afkomst die overal verstand van heeft en zelfs een eigen programma heeft gekregen: De neven van Eus. Zo kennen we Özcan Akyol, die in 2012 doorbrak met zijn debuutroman Eus. Stoere praatjes, seksscènes om van te gruwelen, scheldkanonnades, lekker veel drank en een flinke doses stereotype badboys. Weet Akyol te boeien met de vuilbekkende Eus of gaat zelfs dat op den duur vervelen?

Sinds steeds meer immigranten de weg naar Nederland weten te vinden, is er een nieuw genre in de Nederlandstalige literatuur. Dit genre kent vele namen: allochtone literatuur, etnische literatuur, multiculturele literatuur… Misschien wel de meest gebruikte term is migrantenliteratuur. Hiermee wordt niet alleen bedoeld dat de schrijver uit een ander land komt (of diens ouders), maar ook dat hij schrijft over de problematiek van het leven tussen twee culturen. Ook Eus van Özcan Akyol kan migrantenliteratuur genoemd worden. Akyol is natuurlijk een tweede-generatie-migrant, aangezien hij in Deventer werd geboren in 1984.

Eus is anders dan veel boeken van Akyols collega’s. Bekende boeken in dit genre zijn De belofte van Pisa van Mano Bouzamour en Het Gym van Karin Amatmoekrim. In beide boeken gaat het om een kind van immigranten dat als enige van zijn familie en vrienden wél naar een opleiding hoger dan de mavo gaat. De problemen waar ze tegenaan lopen kun je je misschien wel voorstellen – racisme en onbegrip vanuit zowel thuisfront als de nieuwe schoolomgeving is in elk geval een duidelijke rode lijn in dit soort romans. Hoofdpersoon Eus uit het werk van Akyol komt niet op een havo/vwo-school terecht en al helemaal niet op het gym. Sterker nog, hij wordt als elite gezien omdat hij naar de mavo mag. Een totaal andere opzet dus – en dus een heel ander verloop van het verhaal. Eus’ leven verloopt veel meer volgens het stereotype beeld dat vaak heerst: geen toezicht of steun vanuit thuis en uiteindelijk in de criminaliteit belanden.

Dat belooft op het eerste oog een vernieuwend verhaal te worden. Een inkijkje in de wereld van een jongen die opgroeit tussen de Nederlandse en de Turkse cultuur in. Uit de vele interviews die Akyol heeft gegeven de afgelopen jaren, blijkt ook nog eens dat zijn roman autobiografische elementen bevat. Oftewel: Akyol heeft zich laten inspireren door de gebeurtenissen in zijn eigen leven. Dat is een geijkte succesformule, waar ook Bouzamour en Amatmoekrim een deel van hun succes aan te danken hebben. Het opschrift ‘autobiografisch’ of ‘gebaseerd op een waargebeurd verhaal’ doet het nu eenmaal goed. Al helemaal als de auteur een charmante, intelligente en grappige man blijkt te zijn die zijn avonturen vol verve uit de doeken doet, aan tafel bij Matthijs van Nieuwkerk.

Helaas voldoet Akyol niet aan de verwachtingen. Waar de personages van Bouzamour en Amatmoekrim een duidelijke ontwikkeling doormaken, langzaam volwassen worden en leren hoe de wereld in elkaar zit, blijft Eus te zeer hangen in hetzelfde liedje. Het gaat van kwaad tot erger. Hij leert wat meer scheldwoorden, gaat criminaliteit en agressie steeds normaler vinden, maar daar blijft het bij. Jammer, want het maakt dat Akyol halverwege het boek de aandacht van de lezer dreigt te verliezen en deze alleen weet vast te houden door nog wat smerige seks en hysterische vrouwen in de mix te gooien, waardoor je toch wel weer benieuwd bent hoe deze affaires af zullen lopen.

Voor veel verrassingen zorgt Akyol overigens niet – als je maar lang genoeg wacht, mislukt alles in Eus’ leven vanzelf. Realistisch, misschien, en door de nauwkeurig getoonde achtergrond ook goed te verklaren, maar nog altijd saai. Voorspelbaar. Er zijn geen innerlijke conflicten, geen strijd tussen goed en kwaad, geen inzichten. Het eind van de roman is de eerste aanzet tot een nieuw leven – misschien had dit het omslagpunt kunnen zijn, als dit cruciale moment in het midden van het boek had plaatsgevonden. De roman is gelukkig geschreven in taal die bij het hoofdpersonage past: leesbaar, vlot en doorspekt met ‘slang’. Helaas weet ook dat maar tot halverwege echt te boeien. Eus is een aardige roman, maar er zijn pareltjes in dit genre die de moeite van het lezen meer waard zijn.