Seks en humor voeren de boventoon in deze coming-of-ageroman

“Er kon niet veel zijn wat zo ruk was als in het derde en een-na-laatste jaar van high school zitten, met afstand de beste van de klas zijn en dat allemaal op pas veertienjarige leeftijd.”

Met die woorden begin het eerst hoofdstuk van de YA-roman Winger. Je zou het misschien niet verwachten, maar deze extreem jonge en slimme hoofdpersoon is zeker geen sociaal onhandige knaap. Hoezeer hij zich ook een loser voelt, hij is veel populairder en dapperder dan hij denkt. En grappig. Vooral erg grappig.

Andrew Smith heeft intussen al tien boeken op zijn naam staan, waarvan Winger (2013) de vijfde is. In 2017 verscheen dan eindelijk de Nederlandse vertaling van dit in Amerika goed ontvangen boek. Het is niet moeilijk te zien waarom dit jeugdboek zo goed ontvangen is. De humor spat er direct vanaf. Smith is een meester in het verzinnen van ongemakkelijke en gekke situaties. Van met je hoofd in een wc-pot hangen tot in een Pokémon-onderbroek op de dansvloer verschijnen. En van voetjevrijen met twee meisjes tegelijk tot je ergste vijanden pis inschenken en doodleuk toekijken terwijl ze het achterover gieten.

Winger is een jongen in wie iedereen zich zonder moeite zal herkennen, hoe oud je ook bent en of je nu een jongen bent of niet. Ook hoef je niet naar kostschool te zijn gegaan, op een Amerikaanse high school te hebben gezeten of zelfs maar ooit een stropdas geknoopt te hebben. Het gevoel dat je je uiterste best moet doen om er echt bij te horen, zal iedereen herkennen. De angst om door de mand te vallen. Een complete loser gevonden worden, maar tegelijk ook momenten van populariteit kennen. Nieuwe vrienden maken en andere kwijtraken. Kortom: de zoektocht naar jezelf die elke puber meemaakt, en die we stiekem ook in ons verdere leven dunnetjes blijven overdoen.

Er zijn ook passages die juist niet herkenbaar zijn. De meesten van ons hebben waarschijnlijk heel wat minder spannende avonturen meegemaakt. Naakt hardlopen door het bos, shotjes whisky met beenhaar naar binnen werken, je voeten warmen met een volgeplaste fles sportdrank – het is haast alledaagse kost voor hoofdpersoon Ryan Dean West, alias Winger. Je volgt ongeveer een jaar in zijn leven op de high school waar hij lessen volgt, verliefd wordt, streken uithaalt en rugbyt. Langzaam wordt hij door schade en schande ietsje wijzer.

Het lekkere van Winger is zoals gezegd de humor, de luchtige stijl. Die wordt verstrekt door de illustraties. Ryan Dean is dol op het maken van tekeningen, diagrammen, strips, haiku’s en grappige briefjes. Dat illustratiemateriaal versterkt de toch al hilarische situaties. Aan het eind wordt die stijl plots ruw doorbroken. Zonder enige waarschuwing wordt het verhaal heel duister. Zo gedetailleerd als de eerste vierhonderd pagina’s zijn, zo vluchtig zijn de laatste hoofdstukjes. Dat deel van het verhaal lijkt er snel aangebreid te zijn, een verwoede poging om nog met een schokkend einde te komen waaruit Ryan Dean zijn laatste wijze lessen kan trekken.

Het bijzondere aan Winger is dat de verteller, Ryan Dean zelf, zich heel erg bewust is van de manier waarop hij zijn verhaal aan de lezer vertelt. Hij reflecteert op zijn eigen schrijfstijl: “Dat was een hele lange zin, vind je niet? Ik kan me waarschijnlijk maar beter beperken tot het maken van tekeningen, wat ik soms ook doe.” Maar ook in de tekeningen en strips is aandacht voor de metafictie: “Ach, iedereen weet dat de tekenaar het eind van het verhaal al kent voordat hij het eerste plaatje maakt. Net zoals ik nu, terwijl ik je dit verhaal vertel over mijn vrienden en mij en mijn derde jaar op Pine Mountain. Maar jij zult gewoon moeten blijven lezen.” Hier hint de verteller dus dat hij het einde al weet. Grote kans dus je al vanaf de proloog hints zult vinden over het eind van het boek. (Voor wie geïnteresseerd is in de metafictionele ondertoon in Winger, is de blog Unrealistic Expectations van Angel Daniel Matos een echte aanrader.)

Neem verder een personage als meneer Wellins, die literatuurles geeft. Hij houdt in elke les stellig vol dat alle literatuur uiteindelijk over seks gaat. Ryan Dean speelt daar handig op in door allerlei essays te schrijven waarin hij onbeantwoorde liefde en homoseksualiteit ontwaart in verhalen van auteurs als Hemingway. Intussen gaat minstens de helft van Ryan Deans eigen verhaal over sexy meisjes, knappe verpleegsters die sponsbaden geven, zoenen met andermans vriendin, zweterige lijven op de dansvloer en voetjevrijen tijdens de les, voetjevrijen in de auto, voetjevrijen in de jaccuzi (kortom, voetjevrijen overal). Ryan Dean maakt elke pagina wel een schunnig opmerking en wordt door zijn beste vriendin Annie niet voor niets een ‘kleine viezerik’ genoemd. Is het wel echt de docent die alles over seks laat gaan, of luistert het oversekste puberbrein van de verteller wellicht alleen maar wanneer meneer Wellins het over seksuele spanning en onderdrukte lusten heeft?

In het volgende deel van de serie, getiteld Stand-off, zal Ryan Dean moeten omgaan met het trauma dat hij opliep aan het eind van Winger. Dat belooft interessant te worden, aangezien het haaks staat op de sfeer die in het begin van dit boek heerste. Als de humor maar blijft, wat dat is uiteindelijk wat Winger de moeite waard maakt. Het tweede deel is nog niet in het Nederlands verkrijgbaar, maar wie weet wat Uitgeverij De Fontein nog voor ons in petto heeft.