Kennismaking met een diepe duik

In de informatieve serie 10 feiten die je zou moeten kennen zijn al meerdere delen, geschreven door verschillende auteurs, verschenen. Tijd, Het brein, Cijfers, Ruimte, Dinosaurussen en Bomen zijn eerder verschenen. Kunstmatige intelligentie en Het lichaam verschijnen dit najaar. Met het deel Diepzee heeft Jon Copley getracht de in de diepte levende wezens en hun habitat te schetsen.

Diepzee begint met een voorwoord van Copley waarin hij aangeeft dat de diepzee niet is wat je denkt. Het boek bevat geen foto’s, wel tien informatieve hoofdstukjes over het leven diep in de zee. In begrijpelijke taal met wat humor vertelt Copley hoe de oceaanbodem ontstaan is. Copley vertelt over het ontstaan van de oceaanbodem en de invloed hiervan op de continentale korst waar wij op leven. Echte diepzeemonsters zoals films je willen doen geloven, bestaan niet. Wel een vangtandvis die niet groter is dan een frisdrankblikje, maar een bek heeft die niet dicht kan en vol vervaarlijke, sabelachtige tanden zit.

Copley doet al 25 jaar onderzoek als marien bioloog en is diepzeebioloog geworden dankzij de ontdekking van een boek met vreemd uitziende dieren op de omslag. Het bleken wormachtige wezens uit de diepzee te zijn die zijn verbeelding prikkelden over wat daar allemaal nog te ontdekken viel. “De natuur is zoveel rijker en complexer dan we ons kunnen voorstellen.”

Eeuwenlang wordt er al onderzoek naar de diepzee gedaan en er zijn veel data, materiaal en monsters verzameld, meer dan van de ruimte. Met de term diepzee wordt de zeebodem en ‘binnenruimte’ van de oceaan tót 200m diepte bedoelt. Met de HMS Challenger werd van 1872 tot 1876 een baanbrekende wetenschappelijke reis rond de wereld gemaakt om de diepzee te verkennen. Ze vonden 4700 nieuwe soorten, waaronder veel plankton soorten, lichtgevende zeeveren en vissen die zich op de bodem van de diepzee ophouden. Tegenwoordig worden nog steeds nieuwe soorten ontdekt in deze verscheidenheid aan habitats. Van microscopisch kleine schaaldieren tot reuzeninktvissen van 13 m lang.
“De frequentie waarmee we nieuwe dierklassen, -orden en -families vinden neemt inmiddels ook af- terwijl we nu harder zoeken dan vroeger, want er zijn in de huidige tijd meer expedities voor onderzoek in de diepzee mogelijk dan ten tijde van de HMS Challenger.”
In 1765 werd de eerste diersoort uit de diepte beschreven, een zeelelie. In 1930 werd met de bathysfeer de eerste duik in een bemand voertuig gemaakt naar 435m diepte. En in 1960 ging de bathyscaaf Trieste, meer dan 10 km diep de marianentrog in. Nog steeds blijven ontdekkingen van nieuwe soorten elkaar in een rap tempo opvolgen.

Copley weet ons goed nieuwsgierig te maken naar het leven in de diepzee. Hij neemt je mee naar de bodem en tart de verbeelding door het beschrijven van de daar heersende duisternis en onbekende ‘landschappen’. Copley schenkt aandacht aan klimaatverandering, het meest ingrijpende en moeilijk aan te pakken probleem in de diepzee. De temperatuur in de oceanen loopt op en heeft domino-effecten tot gevolg. Zo is de chemische samenstelling van het zeewater veranderd, neemt het zuurstofgehalte van het zeewater af door oceaanopwarming, verloopt de stofwisseling van organismen sneller door het warmere water en zijn oceaanstromingen zwakker vanaf de poolgebieden naarmate meer poolijs smelt.

Onderzoek naar diersoorten die op grote diepte leven is waardevol door het ontdekken van stofjes die een bijdrage kunnen leveren aan de strijd tegen klimaatverandering of bijvoorbeeld voor het maken van nieuwe antibiotica.

Diepzee, 10 feiten die je zou moeten kennen laat de lezer kennismaken met een diepe duik in een van de meest mysterieuze plekken op aarde en nodigt uit om er meer over aan de weet te komen.