De War on Drugs is een heilloze weg

Amerika is een land met meerdere gezichten. Vele daarvan zijn niet zo fraai.

Zoals veel lezers kijk ik weinig televisie, maar ik wil nog wel eens YouTube doorstruinen en kom dan veel moois tegen. Zoals een documentaire van Vice over de 'opioid epidemic' die de laatste jaren een spoor van ellende trekt door Amerika. In 2017 stierven ruim 70.000 Amerikanen door een overdosis, het grootste aantal ooit. In 2018 waren het er met 67.000 een paar duizend minder, maar dat is nog steeds erg veel.

Een drug die verantwoordelijk is voor de enorme stijging van het aantal overdosissen is fentanyl. Oorspronkelijk werd fentanyl alleen gebruikt in de medische wereld, als pijnstiller. Het is een synthetische drug die verwant is aan morfine, maar vele malen sterker. In de documentaire van Vice werd een aantal (jonge) verslaafden gevolgd. Dat was best indringend.

De docu riep ook vragen op. Waar komt dat enorme drugsprobleem in Amerika vandaan? En waarom gebruiken zoveel verslaafden fentanyl, een levensgevaarlijke drug die tientallen malen sterker is dan heroïne bij dezelfde dosering? Hier wilde ik meer van weten.

Het werd mij duidelijk dat in Amerika verschillende boeken over het onderwerp zijn verschenen de laatste jaren. Ik koos voor Fentanyl Inc. van onderzoeksjournalist Ben Westhoff. Uitgebracht in 2019 dus behoorlijk actueel. De titel en de cover spraken mij aan, en het is een mooie uitgave in hardcover. Het boek is niet vertaald in het Nederlands, misschien omdat het toch vooral gaat over een typisch Amerikaans probleem.

Ik werd niet teleurgesteld, het boek bracht mij wat ik ervan verwachtte. Westhoff begint met een stukje geschiedenis. Veel Amerikanen zijn verslaafd geraakt doordat artsen in het verleden (en nog steeds denk ik) behoorlijk enthousiast waren met het verstrekken van pijnstillers (zoals Oxycodon) en andere pillen. De drempel is dus laag en pillen nuttigen is onderdeel geworden van de cultuur. Helaas zijn velen eraan verslaafd geraakt en verslaafden gaan altijd op zoek naar iets dat nog beter en sterker is. Zoals heroïne en, vooral de laatste jaren, fentanyl. Een paar jaar terug overleed Prince door een overdosis fentanyl, een van de vele beroemdheden die het slachtoffer werden van hun eigen apotheek.

Voor fentanyl heeft het gros van de verslaafden niet bewust gekozen. De Amerikaanse drugsmarkt wordt vooral gevoed door Mexicaanse kartels, die ontdekten dat het smokkelen van fentanyl veel eenvoudiger is dan van heroïne, omdat de hoeveelheden die gesmokkeld worden kleiner zijn. Fentanyl wordt vaak versneden met heroïne. Omdat er gelijkenis is met heroïne zijn veel gebruikers zich er niet van bewust dat zij fentanyl gebruiken, laat staan dat zij weten in welke dosering. Omdat fentanyl bij een kleine hoeveelheid al dodelijk kan zijn, zijn hierdoor veel van de overdosissen verklaard. Wat mij overigens verbaasde is dat overdosissen andere gebruikers vaak niet afschrikken. 'Hey dat spul werkt goed', denken ze, en vervolgens willen ze het ook.

Westhoff vertelt ook over de geschiedenis van andere drugs, zoals LSD. In de jaren '70 keihard bestreden door de DEA terwijl het in feite een redelijk ongevaarlijke drug is.

De auteur duikt vervolgens in de wereld van synthetische drugs en interviewt veel verschillende mensen. O.a. gebruikers, mensen uit de farmaceutische industrie, nabestaanden van slachtoffers, dealers op het Dark Web en ook producenten in China. De meeste synthetische drugs komen daarvandaan, en belanden direct (vaak gewoon per post) of indirect (Mexicaanse kartels) op de Amerikaanse markt. De trip van Westhoff naar China vond ik het meest interessant. Als een ware onderzoeksjournalist deed hij zich voor als een geïnteresseerde koper en wist het vertrouwen te winnen van verschillende Chinese pillendraaiers.

Wat hij van dit alles leerde is dat de huidige War on Drugs een heilloze weg is. De Amerikaanse aanpak is grotendeels gebaseerd op law and order. Gebruikers worden gecriminaliseerd en achter de tralies gezet. Dit geldt ook voor gebruikers van partydrugs als MDMA. Op festivals is het verboden om drugs te laten testen op samenstelling en kwaliteit, wat onnodige slachtoffers in de hand heeft gewerkt.

De strijd tegen fentanyl en andere gevaarlijke synthetische drugs is hopeloos. Wanneer in China, onder druk van Amerika, bepaalde drugs worden verboden, dan veranderen producenten gewoon een klein beetje de chemische samenstelling en dan heb je een nieuwe drug. Die drug wordt vervolgens net zo lang verhandeld tot deze op zijn beurt ook weer wordt verboden. Eigenlijk lopen de drugsbestrijders dus altijd achter de feiten aan, de producenten en criminelen zijn hen altijd een stap voor.

Westhoff neemt een kijkje in Europa en ziet dat het ook anders kan. In Europa is het aantal overdosissen jaarlijks nog geen 10% van het Amerikaanse aantal. Dat komt deels door een pragmatische en humanitaire aanpak, waarbij gebruikers niet worden gecriminaliseerd. Het doel is 'harm reduction': het beperken van de schade voor gebruikers en de maatschappij. Westhoff pleit ervoor om deze aanpak ook in Amerika leidend te laten worden. Je kan niet voorkomen dat een grote groep (jongeren) openstaat voor drugs, in welke vorm dan ook. Opsluiten werkt niet dus dan kan je maar beter zorgen voor het bevorderen van hun gezondheid (helpen met afkicken, veilige drugs.)

Al met al was het een interessant boek. Informatief en onderhoudend geschreven. Weliswaar is er een overload aan ingewikkelde namen van al de verschillende soorten drugs, maar dat stoorde mij niet. Wat ook opvalt is dat de auteur meer gericht is op het in beeld krijgen van het grote geheel van de drugsindustrie. Echte human interest, zoals de documentaire van Vice, is zijn boek niet. Daar is bijvoorbeeld 'In pain: a bioethicist's personal struggle with opioids' van Travis Rieder een voorbeeld van. Ook uit 2019 maar niet door mij gelezen.

Of ik nog meer over dit (complexe) onderwerp ga lezen weet ik niet, maar ik heb van Fentanyl Inc. in ieder geval wat opgestoken. Waarschijnlijk valt het boek buiten de interessesfeer van de gemiddelde Hebban bezoeker. Maar een verruiming van je horizon kan geen kwaad. En van je geest natuurlijk.