Mooi verhaal maar geen thriller

Als je de definitie van ‘thriller’ opzoekt op internet, geeft men als omschrijving; ‘Een thriller wordt gekenmerkt door een hoog verteltempo en het opdrijven van de spanning.’ Laten dit nu net twee ingrediënten zijn die bij Zwart Water van Louise Doughty (1963) ontbreken. Dat uitgeverij Karakter het label ‘thriller’ op dit boek heeft geplakt is dan ook niet logisch. Het label zegt dan ook niets over de kwaliteit van het boek, want Doughty heeft een goed boek geschreven. Hoe men dit boek dan ook wil noemen of in welk hokje dit verhaal ook zal worden gestopt, is totaal irrelevant.

Nicolaas den Herder wordt als zoon van een Indonesisch- Nederlands paar geboren in een Jappenkamp. Zijn vader overlijdt door toedoen van de bezetter en als hij na de bevrijding samen met zijn moeder een toekomst zoekt, belanden ze in de USA, en een aantal jaren later in Nederland. Als zoekende jongeman in dit land wordt hij opgepikt door een nogal obscure organisatie, het Instituut, waarvoor hij als spion en huurling gaat werken.

Voor deze organisatie gaat Den Herder aan het werk in Indonesië, met name door zijn uiterlijk en talenkennis. Daar werkt hij in de schaduw mee aan politieke veranderingen die in 1965 plaatsvinden. Hij wijzigt ook zijn naam in John Harper om zo onder de radar te blijven. Maar in deze onzekere tijden moet hij beslissingen maken die hem de rest van zijn leven blijven achtervolgen.

Het verhaal bestaat uit drie delen. Het eerste deel begint als John door het Instituut op non-actief is gesteld en voor zijn rust op Bali in een onderkomen is geplaatst. De constante angst dat hij om het leven wordt gebracht maakt dat dit deel het beste op de lezer overkomt. De lading die het verhaal daarmee krijgt is wel een nadeel voor de rest van het boek, want het kan de verwachtingen die daar worden gewekt nauwelijks waarmaken.

Het tweede deel van het boek bevat de totale levensloop van Nicolaas en daar zie je sporadisch waarom hij zo getraumatiseerd is. Pas aan het einde van dit tweede deel wordt dat wat meer duidelijk. Het derde deel is een voortzetting van het eerste deel en brengt veel van de opgezette onderdelen van het verhaal bij elkaar.

Louise Doughty heeft niet de makkelijkste weg gekozen door als Britse een puur Nederlands  geschiedkundig onderdeel uit te zoeken voor dit verhaal. Dat is echter geen belemmering om een mooi gedocumenteerd verhaal te schrijven waarbij de personages heel goed en intrigerend zijn uitgewerkt. Met name de breekbaarheid van de personages is soms heel mooi.

Zwart Water is een verhaal van angst en verwerking, maar ook van keuzes maken in het leven. Deze onderdelen komen uitgebreid aan bod en zorgen voor de beste leesmomenten. Maar voor spanning blijft het verhaal vlak en komt het niet in de buurt van de geijkte vorm die men onder de kop ‘thriller’ verwacht.

De schrijfstijl van Doughty is prettig en precies. Ze weet in detail het verhaal te vertellen zonder dat het overdadig wordt en het van haar verhaallijnen afwijkt. Mede door een hele goede vertaling van Ine Willems is het verhaal - ondanks de soms deprimerende stemming van het hoofdpersonage - nooit een straf om te lezen.

Ondanks het feit dat het verhaal qua spanning soms wat tegenvalt, maakt alles eromheen veel goed. Met name de manier waarop het hoofdpersonage zijn kwetsbaarheid probeert te verbergen vormt de kracht van dit boek.