Het spel van de waarheid

In een interview in 2010 benoemde Charles Lewinsky 'de onmacht tot herinneren' tot het thema van zijn boek De verborgen geschiedenis van Courtillon. In eigen verhalen zijn mensen altijd beter dan in de werkelijkheid. Verhalen worden net zo vaak verteld totdat ze worden geloofd. De waarheid wordt daarbij verdraaid. In Alleen maar helden wordt dit thema verder uitgewerkt.

In Hollywood, de wereld van het grote geld, zit men helemaal niet op de waarheid te wachten en als een student met zijn eindscriptie het imago van een beroemd en geliefd acteur dreigt te beschadigen wordt hier op afdoende manier korte metten mee gemaakt. Einde wetenschappelijke carrière voor de jonge onderzoeker Samuel A. Saunders. Als er twintig jaar later bewijs voor de leugens van de acteur Walter Arnold boven water komt en er hoop gloort in het armoedige leven van Saunders, is het al te laat. Arnie Walton is al jaren dood en de uitgever schrapt het boek omdat er te weinig belangstelling voor zal zijn. Met een pikhouweel begeeft Saunders zich naar de Walk of Fame en begint hij in te hakken op de ster van Walton, met voor hem fatale gevolgen.

Lewinsky vertelt het verhaal aan de hand van fragmenten uit allerlei documenten, zoals aantekeningen van Saunders, dagboekfragmenten, antwoorden op vragenlijsten en uitgeschreven interviews met een actrice die samen met Walton werkte aan een Nazipropaganda film. Volgens Lewinsky is een schrijver een grote leugenaar en door qua vorm bijna documentair te werk  te gaan schurkt het verhaal het meest tegen een waarheidsgetrouw verslag van de productie van de film Lied der Freiheit aan.

Je raakt al snel gewend aan de verschillende documenten die samen een vloeiend verhaal vertellen over een uitgedunde filmcrew die neergestreken is in het zuiden van Duitsland, ver weg van het door oorlogsgeweld geteisterde Berlijn, en die in Kastelau probeert de schijn op te houden hard te werken aan de voltooiing van een film. Hieruit blijkt ook de kwaliteit van de rasverteller Lewinsky; het verhaal stokt niet door de gekozen vorm. De interviews met de voortdurend rokende en hoestende Tiziana Adam  ("Niet rokers zijn heus geen betere mensen") boeien het meest. Ze komt ook het vaakst aan het woord en wordt zo vertrouwd dat je af en toe haar antwoorden al verwacht. Soms klinkt Lewinsky nadrukkelijk in haar door: "Hoewel: werkelijkheid is altijd alleen wat we toevallig waarnemen", en: "Ik wil ook plezier beleven aan het vertellen." Lewinsky moet tijdens het schrijven dat plezier hebben gehad, bijvoorbeeld wanneer hij naast zin de groot mogelijkste onzin in de voetnoten opnam. Om vervolgens in een brief op te noemen dat "niemand op voetnoten zit te wachten." Ook het in Aanhangsel C opnemen van Tierarzt Dr. Vlimmen als niet voltooide UFA –film werkt op de lachspieren.

Uit de documenten doemt een beeld op van een rustig voortkabbelend leven in het rustieke Kastelau. De oorlog lijkt hier amper door te dringen. Scenarioschrijver Wagenknecht in zijn dagboek: "Het is verdomd verleidelijk om dingen te schrijven die gemakkelijk te verzinnen zijn. Het geeft je zonder veel inspanning het aangename gevoel creatief te zijn." Wanneer de nederlaag onafwendbaar is en de Amerikanen naderen blijkt het even makkelijk, door op de juiste plekken een paar woorden in het scenario aan te passen, van de propagandafilm een verzetsfilm te maken. De acteurs zijn snel gewend aan hun nieuwe rol. Saunders zegt daarover: "Film is het enige cultuurproduct waar leugen tot kunst wordt verheven."

Alleen maar helden is een geloofwaardig en boeiend verhaal over helden van eigen verhalen, maar het beklijft onvoldoende. Daarvoor doet de oorlog te weinig pijn en blijven op een enkele na de meeste spelers te veel aan de oppervlakte.