Vermakelijke avonturen rond afschaffing slavernij

James McBride (New York, 1957) levert met Lieveheersvogel een onderhoudende avonturenroman af, gebaseerd op historische gebeurtenissen in het Amerika van rond 1850. Vooral ook tot zijn eigen verbazing won hij met dit boek de Amerikaanse National Book Award.



Henry Shackleford is een in een aardappelzak rondlopende negerjongen die door de radicale abolitionist John Brown wordt bevrijd uit zijn slavenbestaan. John Brown ziet Henry aan voor een meisje die al gauw de bijnaam Sjalot van hem krijgt. Sjalot is de verteller van het verhaal dat opgebouwd is rond John Brown, die het als goddelijke opdracht ziet te vechten voor afschaffing van de slavernij. Als kind heeft Sjalot een nog beperkt vocabulaire en bovendien zijn veel van de mannen rondom John Brown analfabeten, wat verklaart waarom Sjalot zich van spreektaal bedient en af en toe woorden verbastert. Daarnaast hanteert Sjalot ook een zeer fantasierijke beeldspraak, zoals wanneer hij het over het legertje van John Brown heeft: “Ze waren jong en stuk voor stuk broodmager als paardenhaar in een glas melk.” Dit soort beeldspraak en andere humorvolle observaties maken Lieveheersvogel tot een bijzonder vermakelijk boek.

James McBride zet John Brown neer als een gewelddadig vechter en gelijktijdig vrome gek, die uren kon bidden en regelmatig door zijn zoons uit die trance gehaald moest worden, omdat het anders te laat werd om nog slag te leveren. McBride laat ook doorschemeren dat niet iedere negerslaaf op de bevrijding zat te wachten, niet wetend wat ze met die vrijheid zouden moeten doen. Sjalot heeft als slaaf nooit honger gehad, maar in het gezelschap van John Brown zat hij regelmatig met een knorrende maag. Die dubbele gevoelens zorgen er uiteindelijk voor dat John Brown te weinig manschappen achter zich krijgt en gevangen wordt genomen na de inname van een wapendepot van het leger bij Harpers Ferry (Virginia).

In het boek vind je slechts af en toe filosofische verhandelingen zoals “Neger zijn betekent de blanke elke dag je beste gezicht laten zien. Je kent zijn wensen, zijn behoeften, en je houdt hem goed in de gaten. Maar jouw wensen kent hij niet….Voor hem ben je gewoon een nikker. Een ding; als een hond of een spa of een paard.” McBride zoekt die diepgang niet zo, maar brengt vooral de jaren voorafgaand aan de Amerikaanse Burgeroorlog weer tot leven aan de hand van de historische held of boef John Brown.

In Amerika is Lieveheersvogel gemengd ontvangen, niet vanwege de schrijfkwaliteiten van McBride maar vanwege twijfels over de historische betrouwbaarheid van het boek. In Nederland zullen we daar veel minder mee zitten en kan Lieveheersvogel aangeraden worden als een amusante historische avonturenroman.