Het oude continent en haar buren

Ergernis en opwinding kunnen zorgen voor iets moois. In het voorwoord van De rafelranden van Europa vertelt de historicus Ivo van de Wijdeven de aanleiding voor dit boek, waarvan de eerste druk in 2016 bij uitgeverij Het Spectrum verscheen. Het is het gebrek aan context in de berichtgeving over zaken die zich in de wereld afspelen. Dat gebrek aan historisch perspectief heeft hem ertoe aangezet om de bepaald niet misselijke opdracht op zich te nemen om dat gat te vullen. Het werk is niet tot stand gekomen met nieuw onderzoek, maar het zijn de ordening en presentatie die wel degelijk vernieuwend zijn en bovendien verhelderend. Het is geschiedenis in het groot, waarin de ontstaansgeschiedenis van ons continent ten opzichte van de ons omringende werelddelen wordt getoond. De reikwijdte van het onderwerp is zowel in de tijd als geografie immens. Daarmee is de verleiding groot om er een eindeloos verhaal van te maken. De auteur is er desalniettemin in geslaagd om een uiterst informatief boek te produceren, dat inclusief bibliografie en register toch maar net iets meer dan 300 bladzijden bevat.

Het boek behandelt in vier hoofdstukken een aantal grensgebieden. Daarin komen achtereenvolgens de Russische en Oekraïense gebieden aan de orde, vervolgens Turkije en het Midden-Oosten, de Middellandse Zee en Afrika en als laatste de ontwikkelingen op het Europese continent zelf. Elk hoofdstuk kent een chronologische opbouw, waarin stil wordt gestaan bij markante plaatsen en perioden in de lange loop der eeuwen. De auteur kiest bewust voor de aanpak van de blik die van buiten naar binnen is gericht. Zodoende schetst hij de voortdurende confrontatie tussen machtsblokken en invloedssferen, van hegemonie en verval, van conflict en samenwerking. Van de Wijdeven laat zien dat Europese eenwording een droom is die al vele eeuwen oud is en ook in heel diverse gedaanten is opgekomen.

Het mag duidelijk zijn dat een werk als dit zich nauwelijks laat samenvatten. Wat hier zeker wel de moeite van het vermelden waard is, gaat precies over de doelstelling van de auteur: context. In kranten en andere nieuwsmedia passeren diverse landen, gebieden, groeperingen en conflicten de revue. Dit boek heeft mij bij herhaling een beter begrip gegeven bij artikelen die ik in de krant las, ook met terugwerkende kracht, met name waar het gaat om de hoofdstukken over de werelddelen die Europa omringen. Daar zit dan ook wat mij betreft de grootste toegevoegde waarde van dit boek. Bijzonder sterk in de opzet geslaagd en toegankelijk geschreven.