Nieuwe Amsterdammers

Aan goede bedoelingen geen gebrek. Ik heb erg genoten van de warme, menselijke portretjes van de idealisten die ooit probeerden om een school op te zetten voor de kinderen van gastarbeiders. Toen nog vanuit het idee dat de kinderen op een dag zouden terugkeren naar het thuisland. Je gaat zelf ook een beetje houden van het stugge domineesechtpaar Boiten en hun noeste pogingen om de financiering rond te krijgen. Altijd moeten opboksen tegen bureaucratie, vooroordelen en de continue afwijzing van andere overheidsinstellingen. Hun eigen christelijke waarden vormden nu juist een drijfveer voor een open houding naar de tradities en de religieuze overtuigingen van hun leerlingen. Of je gaat houden van schoolmaatschappelijk werkster Frieda Stegeman, die al in een vroeg stadium doorhad dat het bij deze leerlingen nog belangrijker is om de thuissituatie erbij te betrekken.

Zelf was ik in 'Een Klas Apart' (2020) geroerd door het verhaal van de strenge juf Fatima, die met ijzeren discipline lesgaf. Zo haaks op de open en meer gelijkwaardige lesmethodes van haar Nederlandse collega's. Al werd juf Fatima zeker wel gewaardeerd omdat ze met haar hardere lijn respect afdwong van ouders en leerlingen. En je begrijpt haar motieven ook beter als je leest over haar pijnlijke jeugd en haar vurige wens dat die generatie Marokkanen succesvol zou worden. Juf Fatima wist als geen ander waar haar leerlingen tegenop moesten boksen. Zulke oud-leerlingen als Mohamed, Latifa, Samir en Nadia staan inmiddels trots in de Nederlandse samenleving. Toch kijken ze op verschillende manieren terug naar wat de Bouschrã-school voor hen heeft betekent. Soms als een warm bad en een redding. Soms vragen ze zich af of ze voldoende werden klaargestoomd voor de Nederlandse samenleving. Soms ook ronduit negatieve herinneringen.

Het werkt goed hoe historica Nadia Bouras in 'Een Klas Apart' (2020) vertrekt vanuit haar eigen positief gekleurde herinneringen aan haar schoolperiode. Hoe kan het toch dat zij het heeft ervaren als zo'n fijne tijd, terwijl 'zwarte scholen' negatieve connotaties oproepen bij veel andere Nederlanders? Met haar persoonlijk betrokken onderzoek laat ze zien hoe de doelstellingen van de Bouschrã-school verschoven door de veranderende positie van Marokkaanse Nederlanders. Bouras en haar generatiegenoten stonden zelf in het leven als trotse Amsterdammers met een toekomst in Nederland. Hoe anders dan de jongeren die soms zelf nog van het Marokkaanse platteland kwamen. Het is trouwens frappant dat latere maatschappelijke discussies eigenlijk ook al speelden rond deze eerste Arabische School. Zoals de vraag of islamitische scholen voldoende bijdragen aan de integratie of de inmenging van de Marokkaanse overheid.

Met 'Een Klas Apart' (2020) schetst Nadia Bouras de onvolmaakte pogingen om Marokkaanse Nederlanders een veilige plek te geven. Ze ontmantelt hardnekkige clichés over hoe de integratie van deze toekomstige Nederlanders gelukt of mislukt zou zijn. De geschiedenis van de eerste Arabische School zegt ook zoveel over hoe Nederland omging met de kinderen van gastarbeiders. Zowel de vrolijke omgang met het exotische als de momenten waarop deze leerlingen te maken kregen met discriminatie en uitsluiting. De onwil van de Nederlandse overheid om dit bijzondere project te ondersteunen. Maar idealisten als het domineesechtpaar Boiten, Frieda Stegeman en Juf Fatima wisten al vroeg dat je hun Marokkaanse wortels moest eerbiedigen. Nog steeds zo'n belangrijke les in het huidige tijdsgewricht: misgun mensen niet hun trots op de eigen achtergrond. Alleen zo krijg je sterke individuen die volwaardig meedraaien in de samenleving