Het verzet van een volk

Alleen de herinneringen blijven bestaan. In de autobiografische roman 'De Zomers' (2020) probeert een tienermeisje met een jezidisch Koerdische vader en een Duitse moeder vat te krijgen op haar complexe achtergrond. Wat betekent het eigenlijk om jezidi of Koerdisch te zijn zonder een vrij Koerdistan? Zeker omdat Leyla opgegroeid is in het veilige Allemagne (Duitsland). Zelf heeft ze alleen tastbare herinneringen aan ellenlange zomervakanties op het Noord Syrische platteland. Altijd dor en droog. Altijd bloedheet. Altijd de verveling van het voorspelbare dorpsleven. Altijd aan Duitse vriendinnetjes moeten uitleggen dat ze haar zomers moest doorbrengen in zulke saaie omstandigheden. Altijd de cultuurverschillen tussen het timide meisje uit Duitsland tegenover leeftijdsgenootjes met zulke andere dromen of verwachtingen. Altijd een buitenstaander zijn op een 'primitieve' plek waar zoveel bepaald wordt door rigide tradities.

En toch kan Leyla haar band niet ontkennen met haar jezidisch Koerdische identiteit. Zoals ze als piepjong meisje haar grootmoeder voor het eerst ontmoette en vanaf dat moment volgzaam achter haar aan bleef hobbelen. Veilig onder de bescherming van een volwassene die haar het gevoel gaf dat ook zij erbij hoorde, en dat ze net zo trots mocht zijn op haar jezidisch Koerdische identiteit als elk ander familielid. Op een soortgelijke manier kwam het Koerdische verzet tot haar via de vele bittere overleveringen van haar vader, die zelf ooit wist te ontsnappen aan de repressie. Een levensgevaarlijke helletocht die op meerdere momenten verkeerd had kunnen aflopen, maar hij wist het Westen te bereiken om in het vacuüm terecht te komen van een vluchtelingenstatus. Zijn communistische idealen van weleer zouden deze deceptie niet overleven. Met een mengeling van trots en lichte spot ziet hij hoe zijn dochter probeert om zich de tradities van zijn geboortedorp toe te eigenen.

Grootse dromen over een vrij Koerdistan worden snel vertrappeld door de realiteit. De Arabische Lente slaat om in opkomend islamisme en de vergelding op minderheden. Leyla is nu zelf een opstandige puber als zij opnieuw een afstand voelt tot haar Duitse leeftijdsgenootjes. Zelfs haar beste vriendin Bernadette, waar ze ingewikkelde seksuele gevoelens naar heeft, lijkt niet helemaal door te hebben hoe zwaar de kwestie op Leyla drukt. Hoe kunnen mensen zo vrij en onbezonnen doorleven als er zich een genocide voltrekt op háár volk? Tegelijkertijd trekt haar vader zich terug om avonden en nachten nieuwszenders bij te houden. Machteloos naar hoe de situatie steeds verder escaleert, terwijl de dreiging steeds dichterbij hun geboortedorp komt. De gebeurtenissen creëren een afstand tussen een vader en een dochter die allebei lijden onder dezelfde traumatische gebeurtenissen, maar geen gezonde manier vinden om erover te praten.

'De Zomers' (2020) van Ronya Othmann is een puike debuutroman over zware onderwerpen als vluchtelingentrauma's en genocide. Hier en daar blijven andere personages nog wat schetsmatig en ze worden psychologisch summier uitgewerkt. Maar het is knap hoe Othmann de metafoor van 'zomervakanties' gebruikt om zowel Leyla's nabijheid als afstand te schetsen tot haar jezidisch Koerdische achtergrond. Zoals ze met kinderlijke naïviteit die verglijdende dagen ziet als een lichte kwelling. En zoals Leyla in haar latere tienerjaren beseft dat die zomervakanties eigenlijk voor zoveel meer stonden, zoals een directe band houden met het verzet van haar volk. Hoe pijnlijk als ze door de politieke situatie juist wordt afgesneden van die zomervakanties. Meer dan ooit voelt Leyla zich een buitenstaander als jezidische Koerd in Allemagne. Ze zal nooit meer onbevangen terugkeren naar die plek uit haar jeugd.