Een hommage aan de schoonheid van belles-lettres

De in Algiers geboren schrijfster Kaouther Adimi heeft moderne literatuur en human resources management gestudeerd. Ze werkt en woont in Parijs. Na een bundel korte verhalen, geschreven tijdens haar studie, schreef ze in 2009 haar eerste roman en in 2017 haar tweede roman, Nos Richesses, vertaald in het Nederlands met het titel De boekhandel van Algiers. De Engelse vertaling van de oorspronkelijke titel, Our Riches, sluit veel beter aan bij de liefdevolle knipoog waarmee de schrijfster verwijst naar de echte naam van de boekhandel in Algiers, Les Vrais Richesses.

De boekhandel van Algiers is een dun werkje van amper 150 pagina’s, net iets te veel voor een novelle. En dat is erg jammer, want het onderwerp is rijk en geschakeerd en biedt veel meer mogelijkheden dan benut door Adimi. Het leven van Edmond Charlot, de oprichter en eigenaar van de boekhandel, boekenliefhebber en literatuur kenner pur sang, had honderden boeiende pagina’s kunnen opleveren, het had een magistrale roman kunnen worden. Nu is het een ietwat magere novelle die in de verte doet denken aan een afstudeerproject van een jonge, van bewondering ademloos geworden studente, maar het echte inzicht en rijpe begrip van de omstandigheden moet nog komen. Ook jammer dat de karakters van de personages niet dieper zijn uitgewerkt. Van sommigen had de lezer zeker meer willen weten.

Desalniettemin is De boekhandel van Algiers een prachtig boekje. De stad komt voor de ogen van de lezer tot het leven, vol tegenstrijdigheden, geuren, kleuren. Albert Camus, geboren in Frans-Algerije, een groot filosoof en schrijver die verbonden was aan de boekhandel van Edmond Charlot, schreef vol emotie over Algiers waar 'the eyes try in vain to grasp anything other than the drops of light and color that shimmer at the edge of the lashes' en de aanwezigheid van zulke schoonheid is duidelijk voelbaar in De boekhandel in Algiers. Adimi neemt de lezer letterlijk bij de hand en loopt met hem mee door de smalle straatjes en vele trappen van het eeuwenoude stad, op zoek naar de rue Hamani 2 bis, waar de boekhandel van Edmond Charlot te vinden was.

Gestart in 1935 en definitief gesloten in 2017, verbond de boekhandel van Algiers de grote schrijvers en denkers van zijn tijd met de ongelukkige geschiedenis van Algerije. De in 1935 eenentwintigjarige Edmond Charlot heeft zijn boekhandel geopend met de ambitieuze doelstelling om de mediterrane literatuur te verspreiden, puur gebaseerd op de kwaliteit van de schrijvers en denkers, niet in het minst beïnvloed door secundaire zaken zoals religie, taal of politieke overtuiging. Een van de eerste schrijvers die zijn werk uit laten brengen door Charlot, is Albert Camus, later een van de grootste en meest originele stemmen in de franstalige filosofie en literatuur. Maar ook André Gide, Jean Senac, Emmanuel Robles, Jean Giono en vele anderen belangrijke schrijvers en dichters zijn verbonden geweest met de boekhandel en uitgeverij van Charlot.

Na een succesvolle start komt de boekhandel met zijn activiteiten al snel terecht in de roerige politieke sfeer, oorlog, opstanden en de grote onafhankelijkheidsoorlog eind jaren vijftig. Charlot ervaart veel tegenslag, financieel, met de schaarse papierleveringen tijdens de oorlog en in de naoorlogse jaren, vrienden die geen echte vrienden blijken te zijn, teleurstellingen, concurrerende uitgevers die niet schromen om oneerlijke middelen toe te passen, bankiers die niet meewerken.

Adimi bedient zich in haar boek van verschillende vertellers. Zo wordt de lezer geconfronteerd met passages uit het dagboek van Charlot, leest dus uit de "eerste hand" over wel en wee van het dagelijkse beslommeringen. Een alwetende verteller die de lezers aan de hand neemt op de ontdekkingsreis door de stad en hen kennis laat maken met de belangrijke personages, de oude Abdallah, de laatste werknemer van de boekhandel en de jonge Ryad, die in het kader van zijn studiestage belast is met de taak om de boekhandel definitief te ontruimen.

Een mooi contrast, wel wrang, het oude dat definitief verloren gaat en het jonge nieuwe, dat zonder al te veel inlevingsvermogen en kennis, beëindigt en leeghaalt en plaatsmaakt voor iets anders, iets nieuws. De boekhandel van Algiers is een hommage aan de boeken, aan schrijvers en aan een man die zijn leven heeft gewijd aan de schoonheid van het verspreiden van belles-lettres, de bellettrie. En bestaat er iets mooiers dan dat?