Bijzondere liefde en veel muziek in Wenen van 18e eeuw

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) is een van de historische personages die door hun grote talent, excentriek gedrag en ingewikkelde familierelaties een inspirerend subject zijn en blijven voor talloze kunstenaars. Door mysterie omhuld blijft de bewogen relatie van Mozart met zijn vader, de jaloezie van kapelmeester Salieri, het folterende ontstaan van Requiem, zijn laatste werk. 

Femke Robool (1966) probeert in haar boek De erfenis van Mozart een nieuwe invalshoek uit om het leven van Mozart dicht bij de lezer te brengen: de vertelster van het verhaal is de echtgenote van Mozart, Constanze ‘Stanzi’ Weber.

Het boek beslaat de tijdspanne van januari 1778 tot de zomer van 1797 en volgt de onrustige Mozart in verschillende grote steden, van Wenen tot Parijs en Praag. Vanaf de eerste ontmoeting valt Constanze, een van de vier dochters in de muzikale familie Weber, als een blok voor de charmes van de jonge Amadeus. Hij heeft echter belangstelling voor haar zuster Louise, de meest getalenteerde van de meisjes, een zangeres met een stem die alles in zich heeft om haar tot een primadonna te maken. Louise, die een voorkeur geeft aan de uiterlijke schoonheid, vindt Mozart niet aantrekkelijk en laat zijn huwelijksaanzoek aan haar voorbij gaan.

Mozart kiest daarna voor Constanze en trouwt met haar. Het gevoel om tweede keus te zijn, samen met de voorliefde van Mozart voor jonge getalenteerde zangeresjes, maakt het leven van Constanze tot een hel. Vele elkaar opvolgende zwangerschappen, het verlies van de meeste kinderen (kindersterfte was in die jaren veelvoorkomend en geaccepteerd), het voortdurende geldgebrek, onrustige en niet altijd realistische ideeën en plannen van Mozart, maken van Stanzi een zwaarbeproefde vrouw.

Ondanks haar niet aflatende liefde voor Amadeus en blijvende fysieke aantrekkingskracht ziet ze zijn gebreken en ontrouw helder en twijfelt regelmatig aan de juistheid van zijn zakelijke beslissingen. Vrouwen hebben in die tijd echter weinig in te brengen en Stanzi volgt Mozart gedwee tijdens zijn reizen door Europa.

Wanneer van een mysterieuze opdrachtgever een noodlottige bestelling binnenkomt, namelijk het verzoek om een dodenmis te componeren, breekt de laatste tijd van Amadeus aan. Geteisterd door allerlei ziektes, overspannen, getergd door afwijzingen en conflicten, zonder geld in een armetierig onderkomen waar geen eten en geen hout om te stoken te vinden is, overlijdt Mozart voordat hij het Requiem af kan maken.

Na het overlijden van Mozart probeert Stanzi haar leven weer op te pakken. Gebroken door het verlies van haar grote liefde zet ze zich in om zijn laatste werk, het Requiem, af te krijgen. Stanzi trotseert de zuster van Mozart, Nannerl, en probeert al het nagelaten werk van Mozart te verzamelen en bewaren voor het nageslacht.

In de fascinerende en met vele Oscars en prijzen bekroonde film Amadeus van de Tsjechische regisseur Milos Forman wordt het schrijven van het Requiem vanuit een andere hoek behandeld. Forman laat de kijker geloven dat Salieri de geheimzinnige opdrachtgever was en dat hij misbruik maakte van de traumatische ervaringen, bijgeloof en slechte conditie van Mozart om hem dodelijke angst en wroeging aan te jagen. Zo zal Salieri uiteindelijk medeverantwoordelijk zijn voor de vroegtijdige dood van Mozart. Mogelijk een losse speculatie, mogelijk een kern van waarheid, in elk geval een bedwelmend mooie film vol onsterfelijke muziek die men niet snel vergeet.

Dat meeslepende en overtuigende is Femke Roobol niet gelukt. Ondanks vele liefdevolle historische details en een zorgvuldig research, blijven de personages van Mozart en Stanzi vlak en eendimensionaal. Stanzi ontroert niet in haar trouwe liefde en toewijding, Mozart overtuigt niet als talentvolle enfant terrible. De personages van zangeres Louise en de door het geld gedreven moeder Weber zijn echter en levendiger dan de twee hoofdprotagonisten. Mogelijk ligt het voor een deel aan de taal van het boek: een ietwat stugge, scholastiek aandoende vertellende taal, die weinig tot de verbeelding spreekt.

De lezer blijft na het lezen met een vreemd gevoel achter. Een gevoel dat Stanzi en Amadeus in het echt veel leuker, warmer, excentrieker, tragischer en getalenteerder zijn geweest.