Twee oude mannen en een baby

Een kleine verrassing van Peter de Smet, beter bekend als Hendrik Groen, is helaas een bijna klassiek voorbeeld geworden van hoe een succesvol concept dusdanig wordt uitgemolken dat zowel de oorspronkelijke opzet alsook enige boodschap aan de lezer volledig verdwenen is.  

Het begon als een origineel en grappig verslag in dagboekvorm, Pogingen iets van het leven te maken oftewel Het geheime dagboek van Hendrik Groen, 83 ¼ jaar. In rake, korte zinnen schetste Hendrik niet alleen een realistisch beeld van ouder worden met alle bijbehorende onzichtbaarheid en ellende, maar ook een pijnlijk accurate studie van het dagelijks leven in een bejaardenhuis, pittig gekruid door sarcastische en grappige opmerkingen over de toestand waarin de Nederlandse gezondheidszorg, ouderenzorg en politiek verkeren. De geestelijke kracht van Hendrik en zijn beste maat Evert en hun inspanningen om inderdaad nog ‘iets van het leven te maken’ hebben gezorgd voor veel leesplezier: op zijn Amsterdams met een glimlach en een traan en vooral met veel realiteitszin.  

Het tweede deel, Zolang er leven is oftewel Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar, was weliswaar meer van hetzelfde, maar nog steeds aardig, herkenbaar en vermakelijk. En dan nu het derde deel, Een kleine verrassing. Neem een terugwaartse sprong in de tijd waarin Hendrik nog zelfstandig woont en Evert nog in leven is. Neem een school die bestuurd wordt door incapabele, onsympathieke, verstrooide mensen met een IQ van een postzegel. Neem leden van de politie met idem kwaliteiten. En neem Evert, die in een aanval van verkeerde melige humor een kinderwagen met een baby’tje meeneemt naar zijn bezoek aan Hendrik, als zijnde een verrassing voor bij het wekelijkse potje schaak. Na deze ondoordachte daad ontvouwt zich de ene slapstickachtige scène na de andere. Het effect dat daarmee wordt bereikt laat zich nog het beste vergelijken met niet een boek, maar met oude B-films, zoals Trois hommes et un couffin (1985), Three Men and a Baby (1987) en de vele gekloonde versies ervan. 

Wat de boeken over Hendrik Groen grappig en geloofwaardig maakte, namelijk het personage Hendrik Groen, is in Een kleine verrassing bijna helemaal verdwenen. De hoofdstukken zijn grofweg verdeeld in drie belangrijke verhaallijnen, namelijk de gebeurtenissen in en om de Prinses Margrietschool, het politieonderzoek en hoe Hendrik en Evert proberen zonder kleerscheuren van het baby’tje af te komen. Dat betekent dat ongeveer in twee derde van de hoofdstukken Hendrik en Evert jammer genoeg afwezig zijn. Het verhaal zelf is ongeloofwaardig, niet spannend en niet amusant, personages hebben de diepte van een blad papier, humor, een belangrijk component van de eerste twee Hendrik Groen-boeken, is of afwezig of van een zo infantiel gehalte dat in plaats van een glimlach eerder irritatie opgeroepen wordt. 

Soms is tijdig stoppen een grotere kunst dan oeverloos doorgaan. Soms is inslaan van nieuwe wegen beter dan doorploeteren op de oude. Het is best moeilijk om geliefde personages te laten rusten in hun papieren graf, maar, zoals de geldbeleggers het zo mooi weten te verwoorden, in het verleden behaalde successen zijn geen garantie voor de toekomst.