Waar of niet? Over de onbetrouwbaarheid van de herinnering
In een amper driehonderd pagina tellend boekje vertelt Herman Koch het verhaal van zijn kortstondige – want maar drie dagen durende – liefde voor het Finse meisje Anna. De jonge Herman vertrekt, vlak na het overlijden van zijn moeder waar hij een diepe en ingewikkelde relatie mee had, naar Finland om na te denken over zijn toekomst. In het harde onherbergzame noorden werkt hij op een boerderij.
Een dunne en lichamelijk niet sterke jongeman met nul ervaring op het gebied van welke fysieke arbeid dan ook, heeft het niet makkelijk met de zware fysieke eisen dat het boerenleven met zich meebrengt. Hij probeert het een en ander te compenseren met veel bravoure en het (meestal succesvol) verbergen van zijn echte gevoelens. Tijdens een korte ontmoeting raakt hij gecharmeerd van het meisje Anna, maar wanneer zij na een paar dagen vertrekt, doet hij geen enkele poging om haar terug te vinden. Het verblijf op de Finse boerderij beslaat amper een derde van het boek, en het hele stuk doet vlak en ongeïnteresseerd aan. Bijna alsof het een parodie is op een waargebeurd verhaal, een niet kloppende, verschoven, verbeterde en aangepaste mogelijke herinnering. Of een totale fictie, dat kan natuurlijk ook.
Het verhaal wordt pas echt wanneer Herman over zijn moeder vertelt: over haar persoonlijkheid, hoe ze met elkaar omgingen, over haar ziekte, de manier waarop ze probeerde te leven met het feit dat haar man haar bedroog en uiteindelijk haar ziekte en dood. Koch beschrijft dit weliswaar ook met een bepaalde, weloverwogen afstand, toch voelt de lezer de echtheid en diepte van zijn herinnering en verlies. Ook de relatie met zijn vader en diens minnares – die na de dood van zijn moeder een rol gaat spelen in het leven van Herman – is geloofwaardig, gelaagd en mooi.
Het verhaal in de Finse dagen wordt verteld in diverse verhaallijnen en tijden. Zijn ‘Finse dagen’ in 1973, zijn terugkeer naar Finland in 2012, terugblikken voor en na de dood van zijn moeder en zijn reis naar Finland met zijn vrouw A. Dat voortdurend heen en weer springen tussen de tijden en verhaallijnen maakt het verhaal fragmentarisch, bijna als een dagboek. De lezer wordt voortdurend op het verkeerde been gezet: is het boekje een autobiografisch vertelling? Zowel, in welke mate? Sommige passages doen gekunsteld en onecht aan, het cynische geamuseerdheid van de schrijver die het echte met het onechte bewust mixt is bijna voelbaar.
Koch verwijst in de tekst vaak naar de onbetrouwbaarheid van een herinnering. Wat is echt en wat is door de eigenaar van de herinnering zelf veranderd in de tijd? Aangedikt, afgevlakt, aangepast, weggelaten, mooier en krachtiger gemaakt. Want elke waarheid, net als onze herinneringen, is een subjectieve aangelegenheid. Is het überhaupt mogelijk om objectief om te gaan met ons verleden, met onze herinneringen? Of is het subjectieve ervan voor de eigenaar juist het enige wat objectief is?
Als drie mensen hetzelfde verhaal vertellen, krijgt men drie verschillende verhalen. En het is niet uitsluitend veroorzaakt door hun ‘point of view’, het komt ook door diverse lagen van emotie, betrokkenheid en interesse. Om nog maar te zwijgen over wat voor schade de verstrekkende tijd kan beteken voor de objectiviteit van elke herinnering. En misschien is het precies wat Herman Koch beoogt in zijn Finse dagen, een met ouder worden verkregen inzicht in en begrip van eigen verleden en herinneringen, wat uiteindelijk een sleutel is tot kennis van wie je echt bent.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kamila Straatsburg
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
