Sterk, origineel, talentvol: een verhaal over anders zijn

In het debuut van Anke Laterveer, Lefbek, maakt de lezer kennis met Lise, een meisje anders dan de andere. In een relatief lang tijdsbestek – van haar eerste dag op school tot ruim na haar vijfendertigste verjaardag – verwoord in een nuchtere, bijna fragmentarische vertelstijl, kan men een aantal gebeurtenissen volgen die Lise gevormd hebben tot de vrouw die ze is. Opgevoed door ongeïnteresseerde ouders, zozeer in beslag genomen door de ellende in de wereld dat ze de pijn van hun dochter niet zien, ontwikkelt Lise zich tot een ‘apart meisje’, een buitenbeetje die wel wil maar er niet in slaagt om in het gelid te blijven.

De tamelijk eenzame veertienjarige Lise komt Simon tegen, een jongen die zij beschouwt als haar beste vriend en die zich ontpopt als een vijand. Simon misbruikt Lise seksueel op een wijze die extreem wreed is door de achteloosheid waarmee het gebeurt en door het angstaanjagend gebrek aan elke vorm van emotie of respect van zijn kant. De lezer wordt vervuld door het reinste afgrijzen en verdriet om Lise, die absoluut niet in staat is om de situatie het hoofd te bieden en een redding zoekt door in haar binnenste te verdwijnen.

“Sinds Het is gebeurd leef ik onder water. Ik ben niet bovengekomen voor adem. Ik ga dat ook niet doen. Zoals het nu is, gaat het wel. Zo half is de wereld wel te overleven. Want dat is dit. Overleven.”

Het misbruiken gaat een lange tijd door, Lise is niet in staat om zich te verzetten of het aan iemand te vertellen. Zoals zo veel vrouwen in dezelfde situatie, komt ze bij de vraag van oorzaak en schuld bij zichzelf uit.

Het strakke, gecontroleerde taalgebruik van Anke Laterveer, vrij van elk nutteloos sentiment, maakt het vertelde tienvoudig erger. Langzaam ontstaat een levensecht beeld van een mooi meisje met vele talenten, een rijk geestelijk leven, ogenschijnlijk extravert, dat alle gruwelijke, confronterende pijnen diep in haar binnenste houdt en niet in staat is om ze met iemand te delen. De lezer volgt Lise tijdens haar talloze seksuele escapades, roekeloos drankgebruik, door wanhoop en onbegrip gestuurde uitspattingen, misgelopen relaties, verhuizingen met als een vast lichtpuntje haar vriendin Saar.

Een nieuwe liefde in de persoon van Max lijkt een vaste grond te scheppen onder Lise haar dwalende voeten. Een man, die standvastig, begripvol en liefdevol is, waar een vrouw op kan bouwen en die Lise verzorgt wanneer haar depressie de overhand krijgt. Lise besluit tot een jaar lang therapie met dagopname en groepsgesprekken.

Zeer aangrijpend zijn de scènes waarin Lise bijna haar diepste geheim deelt met de therapeuten, maar door hun ongevoeligheid, ondeskundigheid of louter gebrek aan interesse er steeds op het laatste moment van afziet. Hartverscheurend is de scène waarin ze dat wel vertelt aan haar therapeute Paula en de onthutsende wijze waarop deze reageert:

“Ik zwijg. Paula zwijgt ook. Dan zegt ze, na een tijdje: “Dat is niet niks, Lise.”
“Nee,” zeg ik twijfelend. (….) Ik hoop dat Paula doorvraagt over Simon. Ik wil het niet vertellen, maar ik wil het ook zo graag wel. Ik wil zo graag nu van deze vrouw mijn biechtmoeder maken. Haar alles vertellen. Ook over hoe erg het mijn eigen schuld was. Maar ze vraagt niet over Simon.

“In de groep zitten veel beschadigde meisjes, dat weet je toch? (….) Het zou voor deze meisjes heel erg lastig kunnen zijn om dit soort verhaal te horen. (….) Ik wil je vragen om het hier niet over te hebben binnen de groep. (…) Als je erover wilt praten dan mag het met mij.”

“Goed.” Ik weet zeker dat ik het hier nooit meer over ga hebben.”

Na een jaar therapie probeert Lise het gewone leven weer op te pakken. Zal het haar lukken om vaste grond onder haar voeten te krijgen? De oude demonen, onzekerheden en angsten liggen op de loer. Volg Lise in haar strijd voor zelfvertrouwen en vaardigheid.

Lefbek wordt omschreven als “een boek over social misfit Lise, die normaal wil zijn maar allesbehalve normaal is.” Altijd heel ergerlijk, dat ‘normaal zijn’ hokje. Wat is dat? En wie past erin? Normaal is een synoniem voor saai en burgertrutterig. Dat is Lisa zeker niet en wil het ook niet worden. Ze is vrij, creatief, mooi, geestig, past niet in een hokje. Lise leert om met haar demonen te leven en een weg te vinden die voor haar acceptabel is. En dat is waar het om gaat.

Een sterk en ongewoon debuut, een sterke en ongewone persoonlijkheid, beide ver weg van het profane ‘normaal’. En dat is uitstekend, want zoals Fredrik Backman zegt in zijn betoverende boek Oma heeft me gestuurd om te zeggen dat het haar spijt, “normale mensen zullen nooit iets in de wereld veranderen.”