Fabuleus vertaalwerk

De in Berlijn gevestigde schrijfster Hengameh Yaghoobifarah is de auteur van populaire columns in het Duitse dagblad Die Tageszeitung en werkt als redacteur bij het queerfeministische blad Missy Magazine. Hengameh is 31 jaar oud en het boek Ministerie van dromen is haar zeer positief ontvangen debuutroman.

Het deels autobiografisch verhaal wordt verteld in zestig korte hoofdstukken, wat garant staat voor een wervelende vaart waarin de lezer snel wordt meegetrokken. Het verhaal van Nasrin, een Iraanse lesbienne van 40 jaar en haar zusje Nushin begint met een verstikkende nachtmerrie van Nasrin. In haar droom is ze naarstig op zoek naar een telefooncel, bellen is van levensbelang. Wanneer ze eindelijk de telefoon vindt, staat haar dode, verbrande zuster voor de deur van de cel en is de telefoon te heet om aan te pakken. Het thema van een rinkelende onbereikbare telefoon is in het boek een terugkerende droom of hallucinatie en symboliseert mogelijk het gebrek aan begrip, communicatie en onderling contact.

Nasrin is een verloren existentie vervuld van woede over haar leven, onrecht dat ze dagelijks als een immigrant meemaakt, discriminatie, verkrachting op haar twaalfde en een nare relatie met haar hysterische emotioneel beschadigde moeder. Beide zusters en moeder zijn samen gevlucht naar Duitsland. De vader die later bij ze zou aansluiten, is geëxecuteerd in Iran.

Het leven van een immigrant is zwaar in Duitsland of in elk willekeurige land ter wereld. Een immigrant verliest voor een belangrijk deel zijn identiteit. Samen met het opgeven van zijn cultuur en nationaliteit, verliest een immigrant het gevoel van ergens bij te horen. En dat is zwaarder als het lijkt. Een ‘aangepaste’ immigrant die een nieuwe cultuur en tradities noodgedwongen omarmt, heeft geen thuisland meer. De deuren naar het ‘oude’ land zijn grotendeels dichtgeslagen, de deuren van het ’nieuwe’ land gaan nooit helemaal open. Een immigrant is veroordeeld tot het blijven dwalen tussen twee culturen en twee landen.
Elke immigrant draagt de eeuwige vloek van de legendarische wandelende Jood Ahasverus die tot de Dag des oordeels rusteloos over de wereld moet blijven zwerven. Het lot van Nasrin, Nushin en Parvin is nog eens extra getekend door de steeds sterker aanwezige neo-nacistische beweging in Duitsland. Hun levens zijn niet veilig en zullen dat nooit worden.

Een van de schaarse lichtpuntjes in het leven van Nasrin is haar relatie met haar zuster Nushin. Wanneer deze omkomt bij een verdacht auto-ongeluk, stort de wereld van Nasrin volledig in. Nushin was een alleenstaande moeder van de opstandige puber Parvin en Nasrin krijgt de voogdij over haar nichtje toegewezen. Ze probeert haar best te doen om haar nichtje een veilig thuis te bieden maar kan hier onmogelijk in slagen wegens haar eigen ongecontroleerde en door trauma’s aangetast bestaan.

Nasrin is een personage voor wie de lezer enerzijds empathie voelt, maar haar anderzijds ervaart als bijzonder irritant. Een volslagen chaotisch, ronddolend iemand die geen houvast kan vinden in haar leven, werk, relaties, roots of cultuur en blijft hangen in overvloedig drank en drugsgebruik, uitzichtloos gevangen in een Duitse samenleving die haar niet accepteert. Nasrin praat, leeft en gedraagt zich als een losgeslagen tiener en eigenlijk is haar veertienjarige nichtje een veel volwassener en verstandiger mens.

Ministerie van dromen is een boek dat de lezer in twijfels achterlaat. Het bevat passages die de lezer bijzonder raken maar ook passages die overdreven, te sentimenteel en verwarrend zijn. De empathie van de lezer zou groter zijn wanneer de karakters zorgvuldiger en dieper waren uitgewerkt. Het gedrag van Nasrin strookt niet met haar leeftijd en doet soms geforceerd en hysterisch aan. De verklaring voor de dood van Nushin is niet het meest sterke staaltje logica en laat een boel vragen onbeantwoord. Het donkere bestaan van Nasrin, armoedige woningen vol met immigranten, verpauperde wijken en de voortdurende aanwezigheid van dreigend gevaar zijn echter uitstekend en krachtig in beeld gebracht en zullen door de lezer niet snel vergeten worden.

Bijzonder sterk is het fabuleuze vertaalwerk van Elbert Besaris dat een sfeer creëert vol jonge, contemporaine taal in bepaalde omgeving en sociale klasse, doorspekt met stukjes muziekteksten van meer of minder bekende nummers. Het geheel versterkt het gevoel van uitzichtloosheid, angst en verlies waarin Nasrin is blijven hangen.

Ministerie van dromen is een sterk debuut van een talentvolle jonge schrijfster met een belangrijke boodschap. Het is niet een boek dat men uitsluitend voor plezier leest, maar het is wel een boek waarvan we met z’n allen iets kunnen leren over het begrip ‘tolerantie’.