Realistisch beeld van vooroorlogs Rotterdam

Jeroen Kuypers is historicus, journalist en schrijver. Hij schrijft onder de pseudoniem Roel Thijssen romans vol actie, intriges en spionage. Nu ik je nooit meer zie is het eerste boek geschreven onder zijn eigen naam, gesitueerd in stad Rotterdam vlak voordat de oorlog uitbreekt. Kuypers heeft daarmee een geloofwaardig mix geschreven tussen geschiedkundige feiten en de lotgevallen van een fictieve Joodse familie. 

De familie Teitelbaum komt in 1936 naar Rotterdam. Vader Teitelbaum voelt eerder aan dan de anderen dat het politiek wel eens helemaal mis zal kunnen gaan en dat er dan voor de Joden een onhoudbare situatie zal ontstaan. Daarom zoekt hij voor zijn vrouw en twee kinderen – Vera en Leon – een veilig onderkomen in ‘neutraal’ Nederland. 

Het verhaal concentreert al snel rond de lotgevallen van Vera en Leon. Vera is het prototype van een braaf meisje en vindt snel haar plaats in Rotterdam. Ze vindt werk en maakt kennis met de charmante Hugo, die al snel een plaats in haar hart verovert. Leon daarentegen zwalkt van het ene probleem naar de andere, hij kan zijn plek als kunstschilder niet vinden en zijn politieke overtuiging – hij is een socialist van de eerste uur – maakt in combinatie met zijn Joodse afkomst zijn leven niet bepaald makkelijk. 

Nu ik je nooit meer zie is waardig geschreven door een schrijver met voldoende ervaring om het verhaal vloeiend te laten verlopen. Mooie beelden van Rotterdam worden afgewisseld met geloofwaardige beschrijvingen van politieke situatie vlak voor de oorlog, drukkend dreiging van naderend onheil en bombardementen van Rotterdam. Toch ontbreekt er in het verhaal iets essentieels. 

De oorlog, een van de meest gebruikte thema’s in de schone kunsten (waaronder uiteraard de literatuur), is een moeilijk en stevig uitgemolken thema. Wat is er nog niet beschreven, verwoord, betreurd, gerangschikt, verteld? Alleen de allergrootste schrijvers zien nog soms de kans hierin iets nieuws te brengen. Een andere kijk, een nieuw lichtval, een opzienbarende emotie. Dat lukt niet in Nu ik je nooit meer zie. De personages komen niet echt tot leven. Dit geldt met name voor Vera; na ruim driehonderd pagina’s is ze niet één stap dichter bij de lezer gekomen. Ze is en blijft vlak en inhoudsloos. Ze geeft blijk van weinig emoties, alles glijdt een beetje langs haar heen en van haar af. 

Misschien komt dit juist door de competente (soms een beetje saaie) omschrijvende manier van vertellen. Er is geen of zeer weinig ruimte voor de lezer om eigen beelden en meningen te vormen. Alles is verteld, beschreven, ingevuld, klaar. Leon komt iets beter uit de verf als het artistiekerige broertje, neigend naar een socialistische denkwijze en ondoordachte acties die hem uiteindelijk dan ook in ernstige problemen brengen. Hij is emotioneler en zijn vele missers en hartstochtelijke overtuigingen maken hem menselijker en begrijpelijker dan zijn zuster. Het meest levendige personage in het boek is echter de stad Rotterdam – die komt magistraal en prachtig uit en zelfs in zijn platgebombardeerde ruïnes is het groots en onvergetelijk. 

Nu ik je nooit meer zie is een historisch correct verhaal dat de lezer niet bijblijft omdat men niet van de personages gaat houden, niet met hen meevoelt of denkt, noch voor hen vreest. Het verhaal zelf is ook vlak en roept weinig emoties op. En dat is toch waar het om gaat in een goed boek; dat men bij het lezen iets gaat voelen, maakt niet uit wat, als er maar iets is wat de lezer raakt.