'Kunst is de aller- individueelste expressie van de aller-individueelste emotie'
Deze uitspraak van Willem Kloos (1859-1938) is een van de meest kenmerkende definities van kunst zoals de groep jonge kunstenaars in tachtiger jaren in Amsterdam het definieerde. De flamboyante Tachtigers zochten naar kunstuitingen met als het belangrijkste doel, het scheppen van schoonheid. Op welke manier hun kunst daaraan voldeed, was niet zo belangrijk, het belangrijkste was dat het emoties, welke dan ook, opriep. De Tachtigers zijn van grote invloed geweest op de Nederlandse literatuur. De schilders onder de Tachtigers hebben onder de invloed van impressionisme de oude regels van de realistische schilderkunst uit de zeventiende eeuw achter zich gelaten en nieuwe wegen ingeslagen.
De meest bekende onder de Tachtigers zijn Willem Kloos, Frederik van Eeden, Albert Verwey, Lodewijk van Deyssen en Jan Toorop. In de groep van Tachtigers was van begin af aan de jonge beeldhouwster Sara de Swart te vinden. Deze gefortuneerde jonge dame met grote liefde voor de kunst in al haar vormen, had snel naam verworven als iemand die de jonge kunstenaars onvoorwaardelijk steunde, vele kunstwerken van ze kocht en niet aarzelde om in tijden van nood financieel bij te springen. Haar veelvuldige aanwezigheid in de kringen van Tachtigers en haar doorlopende steun aan hun projecten hebben ervoor gezorgd dat Sara de Swart de Muze der Tachtigers werd genoemd.
Over de Muze der Tachtigers heeft Brigitte de Swart een op feiten gebaseerd debuutroman geschreven. Brigitte de Swart (naam doet een familieband met Sara de Swart vermoeden en inderdaad, zij is een verre verwant van Sara de Swart) is journalist, eindredacteur, auteur en heeft een eigen tekstbureau. Tijdens een stamboomonderzoek kwam ze gegevens over Sara tegen en raakte gefascineerd door diens levensloop. In mooie afgewogen en rustige taal beschrijft zij in Omdat de muze haar beschadigde jeugd en verstoorde relatie met haar moeder dat een niet uit te wissen invloed heeft gehad op haar leven.
Omdat de muze begint met een heel ongelukkig voorval in het leven van Sara, eentje die een tijdlang een stempel heeft gedrukt op haar gemoedsrust en haar handelingen. Vrij snel na haar komst in Amsterdam ontmoet ze, samen met haar vriendin Baukje, de jonge schilder Eduard Karsen, een ietwat labiele en extreem gevoelige persoonlijkheid. Eduard wordt verliefd op Sara, op een obsessieve manier en kan haar afwijzing niet accepteren. Sara is lesbisch en heeft totaal geen gevoelens voor Eduard. Dit probeert ze hem, naar haar overtuiging helder en duidelijk, uit te leggen, maar alles heeft op de verliefde man een verkeerde uitwerking. Wanneer het tot hem doordringt dat Sara niet aangetrokken is tot mannen, begint hij laster en beledigingen te verspreiden. Frederik van Eeden, van beroep psychiater, probeert Eduard tot rede te brengen, maar niets mag baten. Het incident vindt zijn hoogtepunt in een opmerkelijk scheidsgerecht met onafhankelijke arbiters, waarin de zaak beslecht wordt ten voordele van Sara.
Het leven van Sara wordt naast haar allesoverheersende liefde voor kunst beheerst door twee belangrijke zaken: haar zoektocht naar de echte liefde en haar pogingen om in het reine te komen met de tragische dood van haar moeder en haar verwaarlozing en eenzaamheid in haar kinderjaren.
De hoofdstukken in Omdat de muze wisselen elkaar af. Heden verweeft zich met de herinneringen van Sara aan haar jeugd en aan haar ouders. Sara heeft een innige relatie met haar vader, de kunstenaar Corstiaan Hendricus de Swart, en wil niets liever dan ook bemind en begrepen worden door haar moeder. Deze lijkt echter niet in staat om liefde te geven, niet aan Sara en niet aan haar echtgenoot. Ingesloten in een harnas van kilte en afstandelijkheid, getergd door onbekend verdriet en depressief, beëindigt de moeder van Sara haar eigen leven en laat haar dochter achter met vele onbeantwoorde vragen.
Hier komt verheldering in wanneer Sara van haar vader de brievenverzameling van haar moeder ontvangt. Langzaam, jaar na jaar, wordt het leven van deze ongelukkige vrouw onthuld en krijgt Sara een duidelijk beeld van demonen die haar moeder uiteindelijk de dood ingejaagd hebben.
Heel haar leven blijft Sara op zoek naar echte liefde en vindt deze bij naaldkunstenares Emilie van Kerckhoff. Sara blijft de muze van vele kunstenaars, tot haar bankroet, waarna ze gedwongen is om haar indrukwekkende kunstcollectie en haar huis te verkopen. Ze verhuisd naar het eiland Capri en daar blijft ze, samen met Emilie, tot het einde van haar leven.
Omdat de muze is een prachtig boek, diepgaand, betrokken, een minutieus geschilderd beeld van een tijdperk en een leven. Een geteisterd leven, getekend door overheersende jeugdtrauma, maar desondanks vol liefde, kunst en ruimhartigheid. Een eerlijk leven, een zoektocht naar antwoorden van iemand die getalenteerd en gevoelig is, iemand die leergierig en creatief, maar ook bang, onzeker en beschadigd is. De weinige bewaarde beeldhouwwerken van Sara de Swart zijn te zien en bewonderen bij Singer in Laren en Kröller Müller in Otterlo.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kamila Straatsburg
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
