Een trage reis naar zelfreflectie

Mark H. Stokmans, de winnaar van de Boekhandelsprijs 2023 voor zijn debuut Land van echo’s, heeft een losstaand vervolg hierop geschreven met zijn tweede boek, Spiegeldagen. Deze nieuwe roman kan gelezen worden als een zelfstandig verhaal, maar de kennis van het eerste boek maakt het wel eenvoudiger om dieper door te dringen tot de personages en het verhaal beter te begrijpen.

In zijn eerste boek concentreerde Stokmans zich op de lotgevallen van Herman Kruijssen, de grootvader van het hoofdpersonage in het tweede boek, Ruben. Ruben is makelaar en wil zijn werkzaamheden uitbreiden naar het buitenland. Zijn voorkeur gaat eerst uit naar Venetië, een stad die een sterke aantrekkingskracht op hem uitoefent. Ruben houdt van Venetië in de herfst, wanneer alle schreeuwende en drukke toeristen zijn vertrokken en de stilte en de mist omhullen de eeuwenoude kanalen. Meer het Venetië van Thomas Manns Dood in Venetië dan een uitbundige, kleurrijke stad vol uitgelaten bezoekers.

In de eerste vijftig pagina’s wordt niet veel duidelijk gemaakt over Ruben behalve zijn afkeer van Nederland en zijn liefde voor het Spaanse huis van zijn jeugd, de Alquería. Zijn afkeer voor Nederland heeft geen duidelijke oorzaak behalve '[...] Nederland, die verbleekte plek waar alle geur en kleur en klank uit het leven zijn getrokken [...]' en '[...] monotoon Nederland, [...] een land dat ruikt naar kruipruimte [...]'. De lezer krijgt de indruk dat Ruben nooit naar Amsterdam en zijn grachten is afgereisd als een mogelijke tegenhanger in het in mist gehulde Venetië en het door de zon verschroeide Spanje.

Ruben is gedeprimeerd, licht verward en onzeker over wat zijn toekomstplannen zijn. Ook heeft hij onverwerkte gedeeltes in zijn verleden, misschien een geheim. Zijn geestelijk crisis openbaart zich volledig wanneer de familie tijdens zijn afwezigheid unaniem besluit om het Spaanse huis van zijn overleden opa en verdwenen oma te verkopen. Ruben wordt over de plannen ingelicht door zijn broer en het vooruitzicht om het huis van zijn kinderjaren te verliezen komt hard en confronterend bij hem aan.

Op dat punt begint het verhaal van Ruben zich te verweven met het verleden. Hij ontmoet in Venetië de welbespraakte oude man Ortolani en dankzij hem ontdekt hij een oud schilderij van Giorgione met afbeelding van een zigeunerin, een soldaat en een baby. De zigeunerin en de soldaat lijken erg veel op de opa en oma van Ruben. Wie is de baby op het schilderij? Is alles een toeval of heeft het een diepere voorspellende betekenis? Geïnspireerd door het schilderij en de naderende verkoop van Alquería, besluit Ruben op onderzoek te gaan en het mysterie van het leven van zijn opa en het verdwijnen van zijn oma te verhelderen.

De sterkste kant van het verhaal zijn de prachtige beschrijvingen van Venetië en de Spaanse natuur, verweven met schilderachtige herinneringen van een jongen die zijn gelukkige kinderjaren meer verbindt aan de plaats dan aan de mensen. Stokmans is beslist een begenadigd verteller en schildert met zijn woorden beelden die mooi genoeg zijn om te onthouden.
Het personage van Ortolani, mysterieus, welbespraakt en grappig, is het sterkste personage in het boek. Bestaat hij echt? Is hij 'mon semblable, mon frère', iemand die Ruben wil zijn? Zijn de gracieuze bombarie, aristocratie en elegantie van de oude man eigenschappen die hij begeert? Alle kleur en geur die hij, net als Nederland in zijn perceptie, zo mist? Of is Ortolani een engel (of duivel) die hem stuurt en verleidt? De lezer kan kiezen welke mogelijkheid hem of haar het meest aanspreekt.

De kwinkslag met het ontdekte schilderij waarop de afgebeelde zigeunerin, soldaat en de baby Ruben van slag brengen, is helaas gekunsteld en ongeloofwaardig. Jammer, er was vast een meer geloofwaardige manier om Ruben te bewegen tot een zoektocht. De emoties van de personages voelen niet altijd echt aan waardoor het verhaal minder indruk bij de lezer achterlaat en soms te langdradig is. Ruben is melancholiek en gelaagd, maar het ontbreekt hem aan de authentieke pijn.

Spiegeldagen is een familiesaga, een verhaal over geheimen, schuld en vergeving of acceptatie. waarin de kleinzoon Ruben geleidelijk kennismaakt met zichzelf.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een kwetsbaar boek' en 'Lees een ver boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.