Poëtisch en doordringend

Gelukkig voor alle liefhebbers van mooie literatuur, zijn er veel schrijvers die niet alleen onvergetelijk verhaal weten te schrijven maar het ook doen met passie, empathie en begrip. Samen met een portie melancholie, verdriet en pijn - want er bestaat geen grote literatuur zonder groot lijden - schotelen ze de lezer een ervaring voor van een niet aflatende schoonheid en betekenis. Bij deze begenadigde schrijvers hoort de in Estland geboren Sana Valiulina. Zij werd verliefd op een Nederlander en verhuisde in 1989 naar Amsterdam. Zoals iedereen die zijn vaderland verlaat, kent Valiulina het ontheemde gevoel van gevangen zijn tussen twee landen, uiteindelijk hoort men in geen van beide echt thuis en blijft als de wandelende Jood Ahasver rusteloos over de wereld dwalen.
Sana Valiulina studeerde Scandinavistiek in Moskou en heeft een indrukwekkend oeuvre waaronder De kinderen van Brezjnev, Didar en Faroek (genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, Honderd jaar gezelligheid en andere. Met haar werk won ze in 2016 de Jan Hanlo Essayprijs.
In haar laatste boek, Waar alle wegen ophouden, vertelt ze het verhaal van haar vader, een kleine korporaal en zijn geschiedenis van militair en krijgsgevangene, een raadselachtige en bijzonder man die vol in het leven stond en hunkerde naar schoonheid en kennis.
Het boek is niet verdeeld in de hoofdstukken maar in een drietal delen, De kleine korporaal, De sprong en Terugkeer. De drie delen bewegen heen en weer in plaats en tijd en zijn doorweven met herinneringen, beschrijvingen en de zoektocht van Valiulina naar de geschiedenis van haar vader. Veel is omhuld met mysterie, vele gegevens ontbreken, haar vader was niet scheutig met informatie en vertelde niet graag over wat hij meegemaakt had tijdens de oorlog en in de kampen waar hij tijdens Stalin in terechtkwam. Een belangrijke bron van informatie is voor Valiulina het dagboek en de brieven van haar vader die zij van haar moeder kreeg na vaders overlijden. Ook de bij toeval ontdekte foto’s van haar vader in een Amerikaans tijdschrift ‘Yank’ helpen haar op de weg om meer informatie te vinden en een beter beeld te krijgen van het bewogen leven van een man die haar vader was.
Valiulina schrijft op een zeer poëtische en doordringende manier, haar verhaal is persoonlijk en betrokken. De lezer ziet door haar ogen niet alleen de persoon van haar vader tot leven komen, maar ook het leven in Tallinn en in Moskou, het hele pittoreske, voor westerse lezers zo onbekende manier van leven.
Het gaat Valiulina niet alleen om de geschiedenis van haar vader te vertellen, het gaat haar ook om het historisch bewustzijn aan te scherpen, de waarheid, de moraliteit, de empathie, de toekomst van mens als individu. Haar vader behoort misschien tot de gelukkigen, uiteindelijk zijn er zoveel geweest die Stalin niet overleefd hadden, die het verblijf in vier kampen niet overleefd hadden, die de oorlog niet overleefd hadden. En hij, de kleine korporaal, is blijven leven en hij was een man die na al zijn beproevingen ook van het dagelijks leven kon genieten.
Waar alle wegen ophouden is een weergaloos en liefdevol verslag van de zoektocht van een dochter en over het belang van het begrijpen van historisch verleden om de gevaren van heden te kunnen bestrijden.