Tolkiens andere antiheld
Boer Gilles van Ham is wat ze in de literaire wereld een crossover novel noemen: een kinderboek waar volwassenen net zo veel plezier aan beleven. Het is één van de minder bekende, maar daarom niet minder amusante, korte werken van J.R.R. Tolkien, dat hij oorspronkelijk verzon om de tijd te doden toen hij op een dag met zijn gezin moest schuilen voor een hoosbui tijdens een picknick. Toen hij gevraagd werd om een essay over sprookjes te presenteren aan zijn collega’s, besloot hij in plaats daarvan dit verhaaltje te herschrijven, één van zijn weinige verhalen die zich niet in Midden-Aarde afspelen. Dit was het grote talent van Tolkien, een talent dat zijn beste vriend C.S. Lewis met zijn Narnia-verhalen niet wist na te doen: Tolkien kon een boek schrijven dat half voor kinderen en half voor professoren geschreven is, en waar beiden evenveel plezier aan beleven.
Deze uitgave van Boer Gilles, een vertaling van de bewerkte versie van Tolkienisten Christina Scull en Wayne G. Hammond, is zo’n crossover-versie. Net als De hobbit is Boer Gilles oorspronkelijk uitgegeven als een echt kinderboek, terwijl Tolkien het daar maar half mee eens was. Het verhaal zit namelijk vol verwijzingen, naar politiek en Britse geschiedenis, die kinderen niet herkennen. Veel volwassenen trouwens misschien ook niet helemaal, getuige de veertig pagina’s aan eindnoten. En toch is het verhaal zelf prachtig voor kinderen. Boer Gilles is een eenvoudige man die een domme reus uit zijn dorp Ham weet te verjagen met een goed gemikt schot uit zijn donderbus. Zijn hond Garm is hier zo blij mee dat hij het hele dorp op de hoogte stelt, en voor Gilles het weet is hij een held: hij krijgt zelfs een zwaard van de koning. Als er vervolgens melding wordt gemaakt dat de draak Chrysophylax onderweg is naar Ham, weet iedereen bij welke held ze moeten aankloppen – en Gilles heeft daar absoluut geen zin in. Helaas blijkt zijn zwaard gespecialiseerd te zijn in het doden van draken, en moet hij de confrontatie met Chrysophylax wel aangaan. Maar een boer kan goed onderhandelen…
Hoewel Tolkien zelf een vaardige illustrator was – hij had zelf het eerste omslag van De hobbit ontworpen – verzocht hij de tekenaar Pauline Baynes om dit boek rijkelijk te illustreren, omdat Boer Gilles anders niet lang genoeg zou zijn om als boek uit te kunnen geven. Scull en Hammond hebben daar nog een schepje bovenop gedaan, met een uitgebreide inleiding, dat lange notenapparaat, een bijlage met paginagrote illustraties, en, natuurlijk het beste van allemaal, meer werk van Tolkien: de eerste manuscriptversie van Boer Gilles en het vervolg waar hij ooit aan begonnen was. Hierdoor is deze nieuwe uitgave een flink boekje geworden, in een uitgave waar niets aan te verbeteren valt: 200 bladzijden dik, met stofomslag, en schutbladen in kleur. Boer Gilles is vaardig vertaald door Max Schuchart, en de rest van het boek door Renée Vink, die eerder een vertaling van Tolkiens Beowulf bezorgde die beter was dan zijn origineel. Voor de volwassen lezers zijn de toevoegingen stuk voor stuk interessant; als je het boek voorleest aan een kind, kan het notenapparaat ook wel eens handig zijn – wat bedoelt Tolkien ook alweer als hij het over ‘de feestdag van Sint-Michiel’ heeft?
Het is duidelijk dat Boer Gilles geen epos is zoals In de ban van de ring, of zelfs De hobbit, maar Tolkien-fans zullen zijn werk toch herkennen. Denk aan de hoofstukken die zich afspelen in de Gauw, waarin de luie held op weg wordt gedreven, geschreven met vaart en een intelligente humor. Dit is een verhaal om aan kinderen voor te lezen, omdat de volwassene die het boek leest er evenveel van zal genieten als het kind.
En stiekem is Chrysophylax een veel gavere naam voor een draak dan Smaug.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kanta
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
